UNRWA i Żydzi

Informacja, że UNRWA została założona w celu pomocy uchodźcom obu stron konfliktu, jest na ogół nieznana.

Według Dona Peretza (Who is a Refugee?) początkowo UNRWA definiowała uchodźcę jako ”człowieka w potrzebie, który w wyniku wojny w Palestynie stracił dom i środki utrzymania”.  Ta definicja obejmowała około 17 tysięcy Żydów, którzy żyli na terenach Palestyny zajętych przez siły arabskie podczas wojny 1948 r. i około 50 tysięcy Arabów żyjących wewnątrz izraelskich linii zawieszenia broni. Izrael przyjął odpowiedzialność za tych ludzi i do 1950 r. usunięto ich z list UNRWA, pozostawiając jako uchodźców tylko palestyńskich Arabów i kilkuset nie-arabskich chrześcijan palestyńskich poza Izraelem.  

W owym czasie nie było uznanej przez społeczność międzynarodową definicji uchodźcy. W 1951 r. oenzetowska Konwencja Odnosząca się do Statusu Uchodźców ustaliła następującą definicję uchodźcy:

“Osoba, która przebywa poza krajem swego pochodzenia i posiada uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w tym kraju ze względu na rasę, religię, narodowość, poglądy polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej i nie może lub nie chce z powodu takich obaw korzystać z ochrony tego państwa; albo która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się, na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego zamieszkania nie może lub nie chce z powodu takich obaw powrócić do tego państwa”.  

Ta definicja z pewnością stosuje się do 850 tysięcy żydowskich uchodźców, którzy uciekli przed prześladowaniami w krajach arabskich, przed paleniem synagog, aresztami i rozruchami. Powrót do tych krajów stanowi nadal dla nich ryzyko utraty życia.  

Ciężar rehabilitacji i osiedlenia 650 tysięcy żydowskich uchodźców, którzy przybyli do Izraela, wzięły na swoje barki Jewish Agency i amerykańskie organizacje pomocy Żydom, takie jak Joint Distribution Committee. Przerzucono ich do obozów przejściowych  - ma’abarot, w których panowały straszne warunki.


Od wczesnych etapów konfliktu potężny blok głosów arabsko-muzułmańskich zdominował ONZ i wypaczył mandat tej organizacji przez obronę tylko jednej populacji uchodźców – Arabów palestyńskich. ONZ ustanowiła agendę, UNRWA, by opiekowała się wyłącznie grupą palestyńskich uchodźców. Istnieje dziesięć agend ONZ, które zajmują się wyłącznie palestyńskimi uchodźcami. Same zdefiniowały status uchodźcy dla Palestyńczyków: ta definicja stanowi, że przyznanie takiego statusu zależy od „dwóch lat” mieszkania w Palestynie. Brak w tej definicji jakiejkolwiek wzmianki o „obawie przed prześladowaniami” lub o osiedleniu. Palestyńscy uchodźcy są jedyną populacją uchodźców na świecie – spośród 65 milionów uznanych uchodźców – która może przekazywać swój status uchodźcy kolejnym pokoleniom, nawet jeśli mają obywatelstwo w ich krajach adopcyjnych. Ocenia się, że obecna populacja palestyńskich „uchodźców”  liczy 5,493 milionów. Zamiast osiedlenia żądają „repatriacji”, co dla Izraela stanowi czerwoną linię. (Tu nasuwa się pytanie: dlaczego jakikolwiek Palestyńczyk życzy sobie „powrotu” do nikczemnego Izraela, „państwa apartheidu”?)

W odróżnieniu od 17,7 miliardów dolarów przydzielonych palestyńskim uchodźcom, żadna pomoc międzynarodowa nie została przeznaczona dla żydowskich uchodźców. Wyjątkiem był grant w wysokości 30 tysięcy dolarów z 1957 r., którego ONZ, ze strachu przed protestami swoich muzułmańskich członków, nie chciała nagłaśniać. Grant został z czasem zamieniony na pożyczkę i spłacony przez American Joint Distribution Committee, główną organizację opiekująca się zagrożonymi Żydami.

Niemniej dwukrotnie ONZ uznała, że Żydzi uciekający z Egiptu i Afryki Północnej są uchodźcami bona fide . W 1957 r. Wysoki Komisarz ds. Uchodźców, August Lindt, oświadczył, że Żydzi z Egiptu, którzy „nie mogą lub nie chcą z powodu takich obaw korzystać z ochrony państwa swojego pochodzenia” należą do kategorii uchodźców będących w jego gestii. W lipcu 1967 r., UNHCR uznał Żydów uciekających z Libii za uchodźców podpadających pod jego mandat.

Nie trzeba mówić, że żaden Żyd nie definiuje siebie nadal jako uchodźcę. Mimo początkowych ciężkich warunków są obecnie pełnymi obywatelami Izraela lub krajów na Zachodzie. Jako tacy są modelem dla osiedlenia palestyńskich uchodźców w krajach ich goszczących lub w możliwym państwie Palestyny obok Izraela.

Aby jakikolwiek proces pokojowy był wiarygodny i trwały, społeczność międzynarodowa musi zająć się prawami wszystkich bliskowschodnich uchodźców, włącznie z żydowskimi uchodźcami z krajów arabskich. W konflikcie arabsko-izraelskim powstały dwie populacje uchodźców i przywódcy arabscy ponoszą odpowiedzialność za niepotrzebne spowodowanie obu Nakb – żydowskiej i arabskiej. Jak to powiedział prawnik specjalizujący się w prawach człowieka, Irwin Cotler: „Ujmując to prosto: gdyby przywódcy arabscy zaakceptowali Rezolucję ONZ o Podziale z 1947 r., nie byłoby żadnych uchodźców, ani arabskich, ani żydowskich”.

UNRWA and the Jews

Times of Israel, 2 września 2018

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Lyn Julius  

Dziennikarka, współzałożycielka brytyjskiego stowarzyszenia HARIF, Żydów pochodzących z Północnej Afryki i krajów Bliskiego Wschodu; stowarzyszenia informującego o liczącej trzy tysiące lat historii Żydów na Bliskim Wschodzie i o losie tej mniejszości wyznaniowej i religijnej w XX wieku. Rodzina Lyn Julius pochodzi z Iraku.