Paradoks gospodarczego wzrostu

Pokazuję to częściowo po to, by dodać wam otuchy w ten poniedziałek wielkanocny w sprawie perspektyw dla waszych prawnuków, a częściowo, by zacząć zastanawiać się, jaki byłby ten świat, gdyby to się zdarzyło, jak również częściowo po to, by zakwestionować twierdzenia  tych, którzy mówią z ogromną pewnością siebie, że przyszłość będzie katastrofalna z powodu zmiany klimatu lub degradacji środowiska. Dziwaczną rzeczą jest to, że przewidują oni katastrofę tylko, jeśli będziemy się nadal bogacili w tym tempie. Równocześnie jednak przewidują, że im będziemy bogatsi,  tym większa będzie szansa (co też przewidują), że rozwiążemy nasze problemy środowiskowe.

Oczywiście, osiągnięcia w przeszłości nie są żadną informacją, na temat tego, jakie będą osiągnięcia w przyszłości i jeden trafiający w Ziemię duży asteroid może wykoleić wszystkie przewidywania. Ale to nie ja czynię te przewidywania. W 2012 r. Międzyrządowy Panel do spraw Zmiany Klimatu (IPCC) poprosił  Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) o stworzenie pięciu projektów opisujących gospodarkę świata i poszczególnych  krajów w latach 2050 i 2100.

To fascynująca lektura. Przewiduje się, że przeciętny dochód na głowę na świecie w 2100 r. będzie 3 do 20 razy większy od dzisiejszego w kategoriach wartości realnej. „Pośredni” scenariusz OECD, znany jako SSP2, znany także jako „środek drogi” lub „chaotycznych meandrów”brzmi dość nudnie. To jest świat, w którym słowami OECD „trwają trendy typowe dla niedawnych dziesięcioleci” z „powoli spadającą zależnością od paliw kopalnych”, nierównym rozwojem krajów biednych, opóźnionym osiągnięciem Rozwojowych Celów Milenijnych, rozczarowującymi inwestycjami w edukację i „tylko pośrednim sukcesem w walce z zanieczyszczeniami lub w kwestii poprawy dostępu biednych do energii”.

Niemniej jest to świat, w którym do roku 2100 przeciętny globalnie dochód na głowę wzrośnie ośmiokrotnie [autorzy poprawili z 13-krotnie] do 60 tysięcy dolarów [poprawione ze 100 tysięcy dolarów w oryginalnym artykule] (w wartości dolarów z 2005 r.) w porównaniu do 7800 dolarów dzisiaj. Wielka Brytania potroi dochód na głowę. Według takiego ostrożnego scenariusza przeciętny mieszkaniec Demokratycznej Republiki Kongo, który dzisiaj zarabia 300 dolarów rocznie, będzie zarabiał 42 tysiące dolarów, czyli z grubsza tyle, ile dzisiejszy Amerykanin. Przeciętny Indonezyjczyk, Brazylijczyk lub Chińczyk będzie przynajmniej dwukrotnie bogatszy od dzisiejszego Amerykanina.

Proszę pamiętać, że jest to podane w dzisiejszych pieniądzach, z poprawką na inflację, ale ludzie będą je wydawać na jutrzejszą technologię, z której większość będzie bardziej wyrafinowana, czystsza i życzliwsza dla środowiska niż dzisiejsza – a wszystko za tę samą cenę. Mimo bardzo skromnych założeń jest to niemal niewyobrażalny świat: wyobraź sobie Beverly Hills jako przedmieście w Kinszasa, gdzie latające taksówki bez pilotów zatrzymują się na żwirowanych podjazdach (albo coś równie futurystycznego). Ponadto OECD sądzi, że zmniejszy się nierówność, ponieważ ludzie w biednych krajach będą bogacić się szybciej niż ludzie w bogatych krajach, jak to się dzieje już teraz. Wszystkie pięć wariantów sugerują zbliżanie się, choć w różnym tempie, dochodów krajów biednych i bogatych.

Czy planeta może przetrwać ten rodzaj utopijnej plutokracji? Tutaj sprawy stają się jeszcze bardziej interesujące. IPCC sam zestawił przewidywania, żeby zobaczyć, jaką emisję gazów cieplarnianych będzie produkował ten świat i odwrotnie. Najniższe emisje będzie produkował świat przy założeniu najwyższych dochodów na głowę w roku 2100 – 16-krotny wzrost dochodu, ale emisje niższe niż dzisiaj. Efekt: zapobiegnięto zmianie klimatu.Świat, który produkowałby najwyższe emisje, to świat z najniższym PKB – z zaledwie potrojeniem dochodu na głowę. Wzrost ekonomiczny i poprawa ekologiczna idą ręka w rękę. I nie jest tak głównie dlatego, że ochrona środowiska daje wyższy wzrost, ale odwrotnie. Więcej handlu, więcej innowacji i większa zamożność umożliwiają większe inwestycje w energię niskowęglową i mądrzejszą adaptację do zmiany klimatycznej.

Następnym razem, kiedy usłyszysz jakiegoś katastrofistę, zielonego Jeremiasza, twierdzącego z uporem, że jedynym sposobem uniknięcia Armagedonu jest powrót do jedzenia hodowanej przy domu, organicznej soczewicy, gotowanej nad ogniskiem, zapytaj go, dlaczego IPCC przyjmuje całkowicie odwrotne rozumowanie? 

W koszmarnym scenariuszu IPCC z wysokimi emisjami i bez niemal żadnych cięć emisji do 2100 roku, szacują oni, że ocieplenie może przekroczyć 4 stopnie. Jednak nawet to opiera się na modelu, który zakłada znacznie wyższą „czułość klimatu” na dwutlenek węgla niż obecnie konsensus naukowców uważa za rozsądne, a także niż eksperci IPCC zakładają na okres do 2035 r.

W tej wersji w 2100 r. populacja ludności na  świecie  osiągnie 12 miliardów, niemal dwa razy tyle, ile było w roku 2000. Według ONZ jest to mało prawdopodobne: sądzi się, że bardziej prawdopodobne będzie 10,9 miliarda. Z niemrawym wzrostem ekonomicznym przeciętny dochód na głowę (zaledwie) się potroi. Gospodarka światowa będzie zużywała mnóstwo energii, ulepszenia w wydajności energii zatrzymały się i około połowę energii dostarcza węgiel, którego użycie wzrośnie dziesięciokrotnie, ponieważ postęp w innych technologiach, takich jak gaz łupkowy, energia słoneczna i jądrowa okazał się rozczarowujący.

Sądzę, że wszyscy możemy się zgodzić, iż ta wizja przyszłości jest dość nieprawdopodobna. Byłoby to z grubsza jak przewidywanie w roku 1914 znacznego wzrostu zamożności do roku 2000, ale z większą liczbą ludzi, znacznie większą liczbą pojazdów konnych i statków parowych opalanych węglem i bez ustaw o czystym powietrzu. Chodzi jednak o to, że przyjmowanie tego typu założeń może prowadzić do naprawdę wysokich poziomów dwutlenku węgla w 2100 r. Nawet przy takim założeniu należy pamiętać, że przeciętny człowiek będzie trzykrotnie bogatszy. Gdyby załamała się produkcja żywności i skończyły paliwa kopalne, to nie byłoby 12 miliardów ludzi spalających dziesięciokrotnie więcej węgla i żyjących jak królowie, prawda? Nie możne być równocześnie i tak, i tak.

Te raporty IPCC i OECD krzyczą nam z jednej strony, że nie możemy zrujnować klimatu dwutlenkiem węgla, chyba że będzie nas dużo więcej i będziemy dużo bogatsi. I mówią nam także, że jeśli będziemy dużo bogatsi, najprawdopodobniej wynajdziemy technologie do przystosowania się i zredukowania emisji, a więc będzie mniej prawdopodobne, że zrujnujemy planetę. I bądź tu mądry.

[Post-scriptum: Björn Lomborg dochodzi do podobnych wniosków wskazując – że z samych danych IOCC wynika, iż kuracja jest gorsza niż choroba.]

Artykuł pierwotnie opublikowany w Times.

We can’t wreck the climate unless we get rich, but if we get -rich, we won’t wreck the climate

Rational Optimist, 26 kwietnia 2014

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska