|
|
|
Zrób sobie test ciążowy, KrzysiuZaczyna już poniekąd stawać się tradycją, że tekst miał być o czymś zupełnie innym, ale nie wyszło. To był bardzo długi miesiąc – trochę bardziej niż planowałam zaabsorbowały mnie przygotowania do Comic Conu (patokrówki, mam nadzieję, smakowały?), a teraz w dodatku przyczepiła się do mnie jakaś infekcja. Na zupełnie nowy długi tekst nie ma szans. Ale może uda się z czymś krótszym lub prostszym. Taka na przykład legenda miejska, która miejską legendą wcale tak do końca nie jest. Przypomniała mi ją dziś jedna z czytelniczek, przy okazji krótkiej fejsbukowej opowiastki o raku pęcherzyków nasiennych (bardzo rzadki guz, bardzo ładne zdjęcie, zapraszam), pytając czy rzeczywiście nowotwory męskich narządów płciowych można wykryć przy pomocy testu ciążowego. Cóż. Tradycyjnie zaczęłam, tradycyjnie też zatem będę kontynuować – to skomplikowane. Rzeczywiście, pogrzebawszy chwilę w sieci, szybko natrafia się na pochodzącą sprzed kilku lat historyjkę o mężczyźnie, który dla żartu skorzystawszy z testu ciążowego, uzyskał ku swemu zdziwieniu wynik pozytywny. A to niespodzianka. Żart w formie komiksowej trafił do sieci, gdzie – ku jeszcze większemu zapewne zaskoczeniu wszystkich zainteresowanych – doczekał się nie tylko rozbawienia, ale też szczerego zaniepokojenia i porad, by przebadać się pod kątem nowotworu jądra. Nie będzie niespodzianką, gdy dodam, że bohater historii, poważnie potraktowawszy życzliwe rady, udał się po pomoc lekarską, a wykryty wystarczająco wcześnie nowotwór usunięto. Tak oto serwis Reddit uratował życie żartownisia. Niezwykle budująca opowieść. Ile w niej sensu?
Co właściwie test ciążowy ocenia? Cóż takiego znajduje się w moczu, że pozwala nam wnioskować o ciąży? Wyjdźmy na chwilę z łazienki i przenieśmy się do jamy macicy. Po niecałym tygodniu od zapłodnienia (jeśli wszystko dobrze poszło) rezultat tegoż pod postacią pęcherzykowatej blastocysty dotarłszy już w odpowiednie miejsce, musi zatrzymać się, zaparkować i załatwić sobie na najbliższe przynajmniej miesiące dostęp do substancji odżywczych. By kontynuować swój rozwój, musi się gdzieś zagnieździć. Najlepiej w ścianie macicy (wszelkie inne opcje uznajemy za mocno niewłaściwe). Zagnieżdżenie tudzież implantacja to terminy opisujące ten właśnie proces.
Pozbywszy się uprzednio otaczającej ją osłony przejrzystej, blastocysta zbliża się do śluzówki jamy macicy, a stanowiące jej część obwodową (poza węzłem zarodkowym, z którego bezpośrednio będzie się dalej rozwijał zarodek, a potem płód) komórki trofoblastu nadtrawiają i naciekają błonę śluzową. Tak, trochę jak komórki nowotworowe – w przypadku komórek trofoblastu również podręcznikowo nawet mówimy o inwazyjności. Przecisnąwszy się pomiędzy komórkami nabłonka powierzchniowego, nasz pęcherzyk wnika głębiej i głębiej (tu niekiedy następuje tak zwane krwawienie implantacyjne mogące symulować krwawienie miesięczne), rozpuszczając podścielisko wokół, by ostatecznie całkowicie zatopić się w endometrium, a w miejscu, gdzie pierwotnie blastulka przylgnęła, pozostaje tylko skrzep. Trofoblast tymczasem rozwija się i różnicuje na cytotrofoblast i znajdujący się bardziej na zewnątrz syncytiotrofoblast, którego komórki częściowo tracąc błony komórkowe, zespalają się ze sobą w wielojądrzaste nieco potworniaste chętnie naciekające otoczenie “pełzaki”. Całość w końcu wraz z tkankami ciężarnej wytwarza łożysko (popłód). A poza enzymami nadtrawiającymi podłoże wydziela też hormony.
Pamiętacie jeszcze ciążową chorobę trofoblastyczną, GTD (gestational trophoblastic disease)? To taka grupa schorzeń trofoblastu zaczynających się od zaśniadów i ciągnących się przez całe spektrum zmian, którym trofoblast może podlegać aż do kosmówczaka złośliwego zwanego też rakiem kosmówki (choriocarcinoma). Tak, one również HCG wydzielają, i to obficiej niż trofoblast zdrowy. No dobrze, ale to nadal są przykrości powiązane z ciążą. W większości przynajmniej. A że “w większości” jasno podpowiada, że nie zawsze… Cóż, zbliżamy się do sedna. Otóż kosmówczak złośliwy nie jest jednostką chorobową pojawiającą się wyłącznie jako powikłanie ciąży zaśniadowej. Potrafi rozwinąć się jako całkiem samodzielny, pierwotny nowotwór złośliwy. Bardzo złośliwy zresztą.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn w narządach płciowych (i baaardzo rzadko w innych lokalizacjach) obok różnych innych nowotworów pierwotnie się tam rozwijających wymienia się też kategorię nazywaną nowotworami zarodkowymi bądź germinalnymi (germ cell tumors, GCT). Wspominałam już o nich przy okazji potworniaków, bo także i potworniaki się do tej grupy zaliczają. Część nowotworów germinalnych budują komórki przypominające pierwotne gonocyty, niedojrzałe tzw. komórki prapłciowe – u mężczyzn będą to takie jeszcze-nie-plemniki budujące utkanie nasieniaka (seminoma), u kobiet odpowiednikiem nasieniaka będzie rozrodczak (dysgerminoma), część, próbując dość losowo wytwarzać najróżniejsze dojrzałe i nie tkanki, wytworzy potworniaki, inne z kolei będą symulować tkanki pęcherzyka żółtkowego w nowotworze/raku pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor), jeszcze następne wreszcie będą różnicować się w kierunku trofoblastu.
Te właśnie nowotwory nazwiemy kosmówczakami złośliwymi, choriocarcinoma. I poza tym, że przejmują wszelkie paskudne (choć na pewnym etapie rozwoju przydatne) cechy trofoblastu z dziką inwazyjnością i predylekcją do naczyń krwionośnych na czele, robią też to, co trofoblast zwykł czynić – wydzielają gonadotropinę kosmówkową. Niezależnie od płci pechowych właścicieli czy właścicielek zajętych narządów.
Choriocarcinoma jest guzem wyjątkowo agresywnym, chętnie przerzutuje, zwykle zresztą już w momencie rozpoznania ma swoje przyczółki w płucach, mózgu czy wątrobie, co więcej jako pierwotny nowotwór germinalny rokuje gorzej i zachowuje się agresywniej niż jako powikłanie ciąży. Wydzielana przezeń w niemałych zwykle ilościach gonadotropina kosmówkowa rzeczywiście może czasem przypadkowo uwidocznić się podczas testu ciążowego, jednak celowość podobnych badań wydaje się wątpliwa.
Kosmówczak złośliwy jest nowotworem rzadkim. Naprawdę rzadkim. U panów dodatkowo bardzo rzadko jest nowotworem izolowanym – nowotwory germinalne z upodobaniem (aż w jednej trzeciej przypadków) występują u nich jako guzy mieszane. Trochę utkania nasieniaka, trochę nowotworu pęcherzyka żółtkowego, nieco potworniaka; trochę tego, trochę owego, i rzeczywiście nawet w 15% takich guzów mieszanych mogą się pojawić obszary raka kosmówki, choć niekoniecznie wystarczająco duże, by komercyjne testy ciążowe coś wykryły, w postaci czystej zaś to nie więcej niż 0,3-0,5% guzów jądra. Oczywiście, badając guzy jąder zawsze plasterkujemy je bardzo skrupulatnie, poszukując przy pobieraniu wycinków obszarów mogących zawierać pola choriocarcinoma. Szczególną uwagę zwracamy na rejony upstrzone wylewami krwi (pamiętacie jeszcze pewnie, że komórki trofoblastu chętnie nadtrawiają okolicę, w tym także lokalne naczynia krwionośne) oraz na obszary objęte martwicą. To ważne, bo też i nawet drobne takie zajęte przez kosmówczaka pólka potrafią przerzutować i wymagają zupełnie odmiennego aniżeli nowotwory pozbawione takich wkładek leczenia. Sporo potrafi zależeć od naszej dokładności.
Ale już choćby i ze względu na tę rzadkość występowania traktowanie testów ciążowych jako potencjalnego badania przesiewowego wydaje się nieco kuriozalne. U szczytu popularności historii o teście ciążowym pomysł doczekał się zresztą oficjalnego komentarza Teda Ganslera z American Cancer Societyprzypominającego właśnie o wyjątkowo niewielkim odsetku chorych, u których podobne praktyki mogłyby wnieść cokolwiek, a jednocześnie ostrzegającego przed fałszywie dodatnimi wynikamimogącymi, zwłaszcza przy dużo czulszych badaniach poziomu HCG w surowicy, niekiedy wprowadzać w błąd. Najlepszym sposobem wczesnego wykrywania nowotworów jąder wydaje się pozostawać zwyczajna ich obserwacja. Korzystając z faktu, że jeszcze trwa listopad, miesiąc szczególnie dedykowany świadomości nowotworów męskich narządów płciowych, pozwolę sobie tylko podkreślić, że jądra warto po prostu od czasu do czasu badać i nie wstydzić się wizyty lekarskiej w razie zaobserwowania jakichkolwiek zmian, tytuł tego artykułu traktując li tylko jako żart. (Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)
Urologic Surgical Pathology. DG Bostwick, L Cheng; 2nd ed. 2008 Implantation and Establishment of Pregnancy in Human and Nonhuman Primates. R-W Su, AT Fazleabas; Advances in anatomy, embryology, and cell biology 2015;216:189-213 Human placental trophoblast invasion and differentiation: a particular focus on Wnt signaling. M Knöfler, J Pollheimer; Frontiers in Genetics 2013;4:190 Acute presentation of choriocarcinoma: a case study and review of the literature. A Worster, S Sharma, F Mookadam, J Opie; Canadian Journal of Emergency Medicine 2002;4(2):111-4 Role of biochemical markers in testicular cancer: diagnosis, staging, and surveillance. JC Milose, CP Filson, AZ Weizer, KS Hafez, JS Montgomery; Open Access Journal of Urology 2012;4:1-8 False-Positive Serum Human Chorionic Gonadotropin (hCG) in a Male Patient with a Malignant Germ Cell Tumor of the Testis: A Case Report and Review of the Literature.BEPB Ballieux, NI Weijl, H Gelderblom, J van Pelt, S Osanto; The Oncologist 2008;13(11):1149-54
Paulina Łopatniuk Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
Znalezionych 1473 artykuły. |
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|
