Prawda

Wtorek, 19 marca 2024 - 10:23

« Poprzedni Następny »


Zrób sobie test ciążowy, Krzysiu


Paulina Łopatniuk 2017-12-02


Zaczyna już poniekąd stawać się tradycją, że tekst miał być o czymś zupełnie innym, ale nie wyszło. To był bardzo długi miesiąc – trochę bardziej niż planowałam zaabsorbowały mnie przygotowania do Comic Conu (patokrówki, mam nadzieję, smakowały?), a teraz w dodatku przyczepiła się do mnie jakaś infekcja. Na zupełnie nowy długi tekst nie ma szans. Ale może uda się z czymś krótszym lub prostszym.

Taka na przykład legenda miejska, która miejską legendą wcale tak do końca nie jest. Przypomniała mi ją dziś jedna z czytelniczek, przy okazji krótkiej fejsbukowej opowiastki o raku pęcherzyków nasiennych (bardzo rzadki guz, bardzo ładne zdjęcie, zapraszam), pytając czy rzeczywiście nowotwory męskich narządów płciowych można wykryć przy pomocy testu ciążowego. Cóż. Tradycyjnie zaczęłam, tradycyjnie też zatem będę kontynuować – to skomplikowane.


Testy ciążowe – wystarczy wizyta w łazience; domena publiczna
Testy ciążowe – wystarczy wizyta w łazience; domena publiczna

Rzeczywiście, pogrzebawszy chwilę w sieci, szybko natrafia się na pochodzącą sprzed kilku lat historyjkę o mężczyźnie, który dla żartu skorzystawszy z testu ciążowego, uzyskał ku swemu zdziwieniu wynik pozytywny. A to niespodzianka. Żart w formie komiksowej trafił do sieci, gdzie – ku jeszcze większemu zapewne zaskoczeniu wszystkich zainteresowanych – doczekał się nie tylko rozbawienia, ale też szczerego zaniepokojenia i porad, by przebadać się pod kątem nowotworu jądra. Nie będzie niespodzianką, gdy dodam, że bohater historii, poważnie potraktowawszy życzliwe rady, udał się po pomoc lekarską, a wykryty wystarczająco wcześnie nowotwór usunięto. Tak oto serwis Reddit uratował życie żartownisia. Niezwykle budująca opowieść. Ile w niej sensu?


Wbrew pozorom całkiem sporo, aczkolwiek test ciążowy bynajmniej nie nadaje się na standard diagnostyczny. Panowie, poczekajcie chwilę, nie czas biec na zakupy. To jednak nie do końca tak.


<span>blastocysta; Mr. J. Conaghan; domena publiczna; wikipedia</span>
blastocysta; Mr. J. Conaghan; domena publiczna; wikipedia

Co właściwie test ciążowy ocenia? Cóż takiego znajduje się w moczu, że pozwala nam wnioskować o ciąży? Wyjdźmy na chwilę z łazienki i przenieśmy się do jamy macicy. Po niecałym tygodniu od zapłodnienia (jeśli wszystko dobrze poszło) rezultat tegoż pod postacią pęcherzykowatej blastocysty dotarłszy już w odpowiednie miejsce, musi zatrzymać się, zaparkować i załatwić sobie na najbliższe przynajmniej miesiące dostęp do substancji odżywczych. By kontynuować swój rozwój, musi się gdzieś zagnieździć. Najlepiej w ścianie macicy (wszelkie inne opcje uznajemy za mocno niewłaściwe). Zagnieżdżenie tudzież implantacja to terminy opisujące ten właśnie proces. 

Blastocysta zagłębia się się w błonie śluzowej, jednocześnie część trofoblastu gubi błony komórkowe, tworząc naciekającą okolicę “zespólnię” docelowo docierającą do naczyń krwionośnych macicy i współtworzącą z tkankami macicznymi łożysko; CC-BY, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3783976/

Blastocysta zagłębia się się w błonie śluzowej, jednocześnie część trofoblastu gubi błony komórkowe, tworząc naciekającą okolicę “zespólnię” docelowo docierającą do naczyń krwionośnych macicy i współtworzącą z tkankami macicznymi łożysko; CC-BY, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3783976/



Pozbywszy się uprzednio otaczającej ją osłony przejrzystej, blastocysta zbliża się do śluzówki jamy macicy, a stanowiące jej część obwodową (poza węzłem zarodkowym, z którego bezpośrednio będzie się dalej rozwijał zarodek, a potem płód) komórki trofoblastu nadtrawiają i naciekają błonę śluzową. Tak, trochę jak komórki nowotworowe – w przypadku komórek trofoblastu również podręcznikowo nawet mówimy o inwazyjności. Przecisnąwszy się pomiędzy komórkami nabłonka powierzchniowego, nasz pęcherzyk wnika głębiej i głębiej (tu niekiedy następuje tak zwane krwawienie implantacyjne mogące symulować krwawienie miesięczne), rozpuszczając podścielisko wokół, by ostatecznie całkowicie zatopić się w endometrium, a w miejscu, gdzie pierwotnie blastulka przylgnęła, pozostaje tylko skrzep. Trofoblast tymczasem rozwija się i różnicuje na cytotrofoblast i znajdujący się bardziej na zewnątrz syncytiotrofoblast, którego komórki częściowo tracąc błony komórkowe, zespalają się ze sobą w wielojądrzaste nieco potworniaste chętnie naciekające otoczenie “pełzaki”. Całość w końcu wraz z tkankami ciężarnej wytwarza łożysko (popłód). A poza enzymami nadtrawiającymi podłoże wydziela też hormony.


Tak, ten nieco przydługi wstęp (jeśli zarodkowe i łożyskowe perypetie was interesują, możemy kiedyś do nich wrócić) do tego właśnie momentu miał nas doprowadzić. Sztandarowym produkowanym w coraz to większych ilościach (aż do mniej więcej 10 tygodnia ciąży) przez rozrastający się trofoblast hormonem jest gonadotropina kosmówkowa, HCG (human chorionic gonadotropin) i to gonadotropinę kosmówkową właśnie wykrywamy w moczu. Nie ma chyba sensu stosować tonu pytającego przy kolejnym kroku naszych rozważań, mianowicie przy słusznej wątpliwości czy zatem zdrowy trofoblast ciążowy jest jedynym potencjalnym źródłem HCG. Na pewno domyślacie się już, że nie jest.


Klasyfikacja GTD wg WHO; tabela za “Blaustein’s Pathology of the Female Genital Tract”, 6ed., 2011

Klasyfikacja GTD wg WHO; tabela za “Blaustein’s Pathology of the Female Genital Tract”, 6ed., 2011



Pamiętacie jeszcze ciążową chorobę trofoblastyczną, GTD (gestational trophoblastic disease)? To taka grupa schorzeń trofoblastu zaczynających się od zaśniadów i ciągnących się przez całe spektrum zmian, którym trofoblast może podlegać aż do kosmówczaka złośliwego zwanego też rakiem kosmówki (choriocarcinoma). Tak, one również HCG wydzielają, i to obficiej niż trofoblast zdrowy. No dobrze, ale to nadal są przykrości powiązane z ciążą. W większości przynajmniej. A że “w większości” jasno podpowiada, że nie zawsze… Cóż, zbliżamy się do sedna. Otóż kosmówczak złośliwy nie jest jednostką chorobową pojawiającą się wyłącznie jako powikłanie ciąży zaśniadowej. Potrafi rozwinąć się jako całkiem samodzielny, pierwotny nowotwór złośliwy. Bardzo złośliwy zresztą.

Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn w narządach płciowych (i baaardzo rzadko w innych lokalizacjach) obok różnych innych nowotworów pierwotnie się tam rozwijających wymienia się też kategorię nazywaną nowotworami zarodkowymi bądź germinalnymi (germ cell tumors, GCT). Wspominałam już o nich przy okazji potworniaków, bo także i potworniaki się do tej grupy zaliczają. Część nowotworów germinalnych budują komórki przypominające pierwotne gonocyty, niedojrzałe tzw. komórki prapłciowe – u mężczyzn będą to takie jeszcze-nie-plemniki budujące utkanie nasieniaka (seminoma), u kobiet odpowiednikiem nasieniaka będzie rozrodczak (dysgerminoma), część, próbując dość losowo wytwarzać najróżniejsze dojrzałe i nie tkanki, wytworzy potworniaki, inne z kolei będą symulować tkanki pęcherzyka żółtkowego w nowotworze/raku pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor), jeszcze następne wreszcie będą różnicować się w kierunku trofoblastu.

<span>Przerzut choriocarcinoma do płuc; Yale Rosen, CC BY-SA 2.0, </span>https://www.flickr.com/photos/pulmonary_pathology/5433741268/
Przerzut choriocarcinoma do płuc; Yale Rosen, CC BY-SA 2.0, https://www.flickr.com/photos/pulmonary_pathology/5433741268/

Te właśnie nowotwory nazwiemy kosmówczakami złośliwymi, choriocarcinoma. I poza tym, że przejmują wszelkie paskudne (choć na pewnym etapie rozwoju przydatne) cechy trofoblastu z dziką inwazyjnością i predylekcją do naczyń krwionośnych na czele, robią też to, co trofoblast zwykł czynić – wydzielają gonadotropinę kosmówkową. Niezależnie od płci pechowych właścicieli czy właścicielek zajętych narządów.

Szczególnie zwracamy uwagę na towarzyszące zmianom wylewy krwi – tam lubi się czaić choriocarcinoma; Nephron, CC BY-SA 3.0, https://en.wikipedia.org/wiki/File:Choriocarcinoma_-_high_mag.jpg
Szczególnie zwracamy uwagę na towarzyszące zmianom wylewy krwi – tam lubi się czaić choriocarcinoma; Nephron, CC BY-SA 3.0, https://en.wikipedia.org/wiki/File:Choriocarcinoma_-_high_mag.jpg

Choriocarcinoma jest guzem wyjątkowo agresywnym, chętnie przerzutuje, zwykle zresztą już w momencie rozpoznania ma swoje przyczółki w płucach, mózgu czy wątrobie, co więcej jako pierwotny nowotwór germinalny rokuje gorzej i zachowuje się agresywniej niż jako powikłanie ciąży. Wydzielana przezeń w niemałych zwykle ilościach gonadotropina kosmówkowa rzeczywiście może czasem przypadkowo uwidocznić się podczas testu ciążowego, jednak celowość podobnych badań wydaje się wątpliwa. 

Przepołowione przerośnięte masami kosmówczaka złośliwego jądro; Qiao’s Pathology, https://www.flickr.com/photos/jian-hua_qiao_md/17118975877

Przepołowione przerośnięte masami kosmówczaka złośliwego jądro; Qiao’s Pathology, https://www.flickr.com/photos/jian-hua_qiao_md/17118975877



Kosmówczak złośliwy jest nowotworem rzadkim. Naprawdę rzadkim. U panów dodatkowo bardzo rzadko jest nowotworem izolowanym – nowotwory germinalne z upodobaniem (aż w jednej trzeciej przypadków) występują u nich jako guzy mieszane. Trochę utkania nasieniaka, trochę nowotworu pęcherzyka żółtkowego, nieco potworniaka; trochę tego, trochę owego, i rzeczywiście nawet w 15% takich guzów mieszanych mogą się pojawić obszary raka kosmówki, choć niekoniecznie wystarczająco duże, by komercyjne testy ciążowe coś wykryły, w postaci czystej zaś to nie więcej niż 0,3-0,5% guzów jądra. Oczywiście, badając guzy jąder zawsze plasterkujemy je bardzo skrupulatnie, poszukując przy pobieraniu wycinków obszarów mogących zawierać pola choriocarcinoma. Szczególną uwagę zwracamy na rejony upstrzone wylewami krwi (pamiętacie jeszcze pewnie, że komórki trofoblastu chętnie nadtrawiają okolicę, w tym także lokalne naczynia krwionośne) oraz na obszary objęte martwicą. To ważne, bo też i nawet drobne takie zajęte przez kosmówczaka pólka potrafią przerzutować i wymagają zupełnie odmiennego aniżeli nowotwory pozbawione takich wkładek leczenia. Sporo potrafi zależeć od naszej dokładności.

Z rzadka HCG mogą wydzielać także i guzy zlokalizowane poza narządami płciowymi, w tym akurat przypadku – w żołądku; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2697469/

Z rzadka HCG mogą wydzielać także i guzy zlokalizowane poza narządami płciowymi, w tym akurat przypadku – w żołądku; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2697469/



Ale już choćby i ze względu na tę rzadkość występowania traktowanie testów ciążowych jako potencjalnego badania przesiewowego wydaje się nieco kuriozalne. U szczytu popularności historii o teście ciążowym pomysł doczekał się zresztą oficjalnego komentarza Teda Ganslera z American Cancer Societyprzypominającego właśnie o wyjątkowo niewielkim odsetku chorych, u których podobne praktyki mogłyby wnieść cokolwiek, a jednocześnie ostrzegającego przed fałszywie dodatnimi wynikamimogącymi, zwłaszcza przy dużo czulszych badaniach poziomu HCG w surowicy, niekiedy wprowadzać w błąd. Najlepszym sposobem wczesnego wykrywania nowotworów jąder wydaje się pozostawać zwyczajna ich obserwacja. Korzystając z faktu, że jeszcze trwa listopad, miesiąc szczególnie dedykowany świadomości nowotworów męskich narządów płciowych, pozwolę sobie tylko podkreślić, że jądra warto po prostu od czasu do czasu badać i nie wstydzić się wizyty lekarskiej w razie zaobserwowania jakichkolwiek zmian, tytuł tego artykułu traktując li tylko jako żart.




Comic Con, panel dyskusyjny; od lewej kolejno odwrócony Zwierz Popkulturalny, Węglowy Szowinista, ja, To tylko Teoria

Comic Con, panel dyskusyjny; od lewej kolejno odwrócony Zwierz Popkulturalny, Węglowy Szowinista, ja, To tylko Teoria



(Przypominam też, że patologów możecie śledzić również na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:

Urologic Surgical Pathology. DG Bostwick, L Cheng; 2nd ed. 2008

Implantation and Establishment of Pregnancy in Human and Nonhuman Primates. R-W Su, AT Fazleabas; Advances in anatomy, embryology, and cell biology 2015;216:189-213

Human placental trophoblast invasion and differentiation: a particular focus on Wnt signaling. M Knöfler, J Pollheimer; Frontiers in Genetics 2013;4:190

Acute presentation of choriocarcinoma: a case study and review of the literature. A Worster, S Sharma, F Mookadam, J Opie; Canadian Journal of Emergency Medicine 2002;4(2):111-4

Role of biochemical markers in testicular cancer: diagnosis, staging, and surveillance. JC Milose, CP Filson, AZ Weizer, KS Hafez, JS Montgomery; Open Access Journal of Urology 2012;4:1-8

False-Positive Serum Human Chorionic Gonadotropin (hCG) in a Male Patient with a Malignant Germ Cell Tumor of the Testis: A Case Report and Review of the Literature.BEPB Ballieux, NI Weijl, H Gelderblom, J van Pelt, S Osanto; The Oncologist 2008;13(11):1149-54

 



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.
 

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1467 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09
Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk