Niezależnie czy jest to rezultat globalnego ocieplenia, czy kaprysów skomplikowanego klimatu, tak czy inaczej Uganda stoi przed palącą rzeczywistością, która zabija uprawy i zwierzęta. Miliardy szylingów, które można byłoby przeznaczyć na inne projekty, idą na pomoc żywnościową dla dotkniętych społeczności. Każdy przywódca, od prezydenta państwa do prezesa Związku Farmerów, doradza rolnikom, by uprawiali najbardziej odporną na suszę kukurydzę. Nie ma jednak łatwych rozwiązań.
I tutaj na scenę wkracza inżynieria genetyczna.
Organizacja Water Efficient Maize for Africa (WEMA) poprzez konwencjonalną hodowlę stworzyła odporne na suszę odmiany. Ta tolerująca suszę kukurydza wymaga jednak ochrony przed szkodnikami i chorobami, które atakują bardziej w surowych warunkach, szczególnie zaś Papaipema nebris. Te szkodniki mogą spowodować do 100% utraty plonów i narazić ziarna na zakażenie grzybami, czego wynikiem jest zanieczyszczenie aflotoksynami.
Dziennikarze są szczególnie ważni w procesie budzenia wśród farmerów świadomości konieczności przyjęcia nowej technologii. Zwykłe jednak dziennikarstwo chce być „zrównoważone” – a wiele z tego, co mówi się o nowej technologii, pochodzi od aktywistów anty-GMO, którzy szerzą dezinformację o jej rzekomych niebezpieczeństwach.
Jak może dziennikarz podawać zrównoważone wiadomości bez informowania o wprowadzających w błąd “alternatywnych faktach”, dla których nie ma żadnych dowodów? Spytałem o to Christophera Bendanę, jednego z czołowych dziennikarzy, informujących o nauce w Ugandzie.
Bendana pisze o nauce dla wiodącego medium Ugandy, New Vision. Od ponad 8 lat informuje o nauce i pisze obszernie o biotechnologii w Ugandzie i w całej Afryce. Dziennikarze tacy jak Christofer, którzy uczciwie informują o biotechnologii, są szkalowani przez anty-GMO aktywistów jako “kupieni”:
Co sądzisz o „równoważeniu” w informowaniu o nauce?
Podobnie jak przy każdym równoważeniu wiadomości, trzeba unikać fałszywej informacji. Cytując, trzeba podawać zawód wypowiadającego się, jeśli nie jest naukowcem.
Kiedy wprowadzasz równowagę, jak zapewnisz, że nie przedstawiasz “alternatywnych faktów”, na które nie ma dowodów?
Ważniejsze od zrównoważenia jest posługiwanie się wieloma źródłami z różnych wiarygodnych instytucji. Czasami nie ma potrzeby równoważenia, kiedy fakty są oczywiste dla wszystkich.
Czy nie kwestionuje to tradycyjnego sposobu relacjonowania, gdzie informacje muszą być zrównoważone – gdzie trzeba przedstawić obie strony, jak gdyby argumenty miały równą wagę? Na przykład, jak informujesz, kiedy znana osoba mówi, że żywność GMO powoduje raka?
Podajesz kontekst i piszesz prawdę. Możesz na przykład dodać, że Światowa Organizacja Zdrowia, uznany organ globalny, mówi, że GMO nie powodują raka, lub możesz przytoczyć opinię amerykańskiej National Academy of Sciences.
I ty, i inni dziennikarze piszący o nauce są oskarżania, że skompromitowaliście się, ponieważ jesteście „naganiaczami” wielkich korporacji. Jak na to reagujesz?
Nie martwi mnie to, wiem że inżynieria genetyczna jest solidną nauką. Mam czyste sumienie, inaczej odszedłbym z dziennikarstwa.
Czy kiedykolwiek odczuwałeś konflikt między informowaniem o nauce a dziennikarską zasadą przekazywania zrównoważonej informacji?
Nie.
Czy dziennikarz, który uważa, że GMO jest szkodliwe, może informować obiektywnie?
Nie, ludzie są subiektywni.
Czy znaczy to, że ty możesz nie być obiektywny?
Informujesz o tym, do czego jesteś przekonany.
Co skłoniło cię do pisania o nauce?
Nauka rozwiązuje wiele problemów świata. Choroby, klęski głodu, transport i komunikacja – wszystko to ma rozwiązania oparte na odkryciach naukowych. Moją główną motywacją była chęć naświetlenia rozwiązań dla globalnych wyzwań, a biotechnologia jest jednym z takich rozwiązań.
***
Według Williama Odingi, przewodniczącego Stowarzyszenia Dziennikarzy Naukowych w Ugandzie, które jest członkiem Światowej Federacji Dziennikarzy Naukowych, nauka opiera się na faktach, a tu fakty są wyraźne. Uważa on, że w informowaniu o nauce przedstawianie sprzecznego poglądu może nie być konieczne, kiedy nie ma dowodów na jego poparcie. Uznaje, że równoważenie jest ważne tam, gdzie są oskarżenia wobec kogoś lub kwestionuje się instytucję i gdzie druga strona powinna mieć możliwość odpowiedzenia przed publikacją sprawy. Podkreśla potrzebę znajomości przedmiotu przez dziennikarzy piszących o nauce, by uniknąć promowania opinii, które nie są oparte na faktach.
Biotechnologia stworzyła w społeczeństwie więcej świadomości o tym jak działa nauka
Konsumenci wszystkich technologii i innowacji opartych na nauce mają często kontakt z nauką na końcowym etapie – na poziomie produktu. Dotyczy to produktów farmaceutycznych, inżynieryjnych, elektrycznych, rolniczych i wielu innych. Inaczej było z biotechnologią w rolnictwie, gdzie „zaniepokojone” grupy żądają, by każdy proces wyjaśniono dokładnie farmerom i konsumentom. Większość ludzi nie interesuje się „nudnymi” szczegółami nauki i zawsze uważają, że przyswojenie sobie informacji jest trudne, szczególnie w kwestiach bezpieczeństwa, które dotyczą równocześnie zdrowia i żywności.
Jak mogą ludzie odpowiedzialni za informowanie o nauce, z których większość nie ma naukowego wykształcenia, informować o nauce opierając się wyłącznie na dowodach i przekonać swoją publiczność? Naukowcy, którzy mają wiedzę, nie mają platformy do komunikowania jej, ani też „obserwujących”, którzy by ich słuchali. Większość naukowców komunikuje się za pośrednictwem pism naukowych, które są głównie recenzowane i czytane przez innych naukowców. Obecnie roboczym modelem komunikacji jest współpraca z ludźmi odpowiedzialnymi za informowanie o nauce, którzy na ogół już mają publiczność lub „obserwujących”, by przekazywali informacje naukowe.
W Ugandzie ludzie informujący o nauce zebrani w Rządowym Forum Informatorów o Nauce zostali dokooptowani do Rady Nauki, by nauczyć się więcej o biotechnologii. Trudnością będzie zawsze, jak zbalansować obsesję naukowców faktami z tym, jak ludzie konsumują i wykorzystują informację. Początkowo tylko dziennikarze byli zaangażowani w informowanie o nauce poprzez media. Ci dziennikarze odwiedzali eksperymenty polowe i informowali ludzi.
W styczniu bieżącego roku odwiedzili farmę gdzie przeprowadza się eksperymenty dotyczące odpornej na suszę kukurydzy i zostali poinformowani o postępach w badaniu. Dowiedzieli się, że mimo tolerowania suszy, te odmiany kukurydzy, które nie miały odporności na owady nadanej przez GMO Bt, zostały poważnie uszkodzone przez Papaipema nebris. Dziennikarze rozmawiali później z przywódcami lokalnymi i krajowymi, którzy byli zadowoleni z ochrony, jaką Bt dawała ich kukurydzy. Przywódcy społeczności, gdzie jest kukurydza CTF, wszyscy zgodzili się, że zarówno tolerancja na suszę, jak odporność na owady są kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego gospodarstw domowych.
Ugandan journalist: How do you report on crop biotechnology when critics spread misinformation
Genetic Literacy Project, 21 września 2017
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska
