Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 08:54

« Poprzedni Następny »


Szczęśliwi pracoholicy


Tomasz Witkowski 2021-06-03


Wbrew temu, co na ogół sądzimy o pracy, traktując ją nierzadko jak przekleństwo, to właśnie praca i nauka stwarzają nam najwięcej sytuacji doświadczania przepływu.

 

Kiedy w dzisiejszych czasach ktoś zostaje do późnego wieczora w pracy, przesiaduje w niej nawet w weekendy, budzi powszechne politowanie. Pracoholik - tym prostym słowem określa się uzależnienie od pracy. Czy rzeczywiście jest to zjawisko godne politowania?


Ucieczka

Jak zwykle bywa w takich sytuacjach, jest ono na tyle złożone, aby wymykać się jednoznacznym ocenom. Można śmiało zaryzykować stwierdzenie, że istnieją co najmniej dwa rodzaje pracoholizmu. Jeden z nich rzeczywiście powinien budzić politowanie, i wymaga interwencji psychologicznej, jeśli nie terapii nawet. Drugi czyni ludzi... szczęśliwymi! Jak powstaje uzależnienie od pracy?


Józef K. ma kłopoty w domu. Nie ma już siły, aby kłócić się z żoną o najprostsze rzeczy. Dorastające dzieci wychowane przez żonę w zgodzie z najprostszymi, konsumpcyjnymi wartościami, nie cieszą Józefa K. Aby cokolwiek poszło po jego myśli w domu, musi włożyć w to mnóstwo energii, wykłócić się z domownikami. W pracy jest zupełnie inaczej. Jest szanowanym i docenianym pracownikiem. Jego pomysły trafiają na podatny grunt i znajdują uznanie u przełożonych. Tam rzeczywiście czuje, że ma wpływ na to, co robi. Chętnie przyjmuje na siebie dodatkowe obowiązki, aby tylko jak najkrócej przebywać w domowej atmosferze, która jest zupełnie różna od tego, co sobie wymarzył, zakładając rodzinę. Od kilku lat nie wykorzystuje nawet urlopu.

Janina R., dynamiczny menedżer w rozwijającej się międzynarodowej korporacji, jest kobietą w średnim wieku - bezdzietną rozwódką. Dla niej pobyt w luksusowym, ale pustym mieszkaniu to ciągle powracające myśli o życiowej porażce. Jak echo powracają pytania: Dla kogo ja to robię? Po co? Odbijają się od ścian, a kryształowe lustro przypomina o przemijaniu. Janina R. chętnie zostaje wieczorami w firmie, pomaga innym w ich pracy, za co jest powszechnie lubiana. W weekendy najchętniej jeździ na szkolenia lub konferencje. Dla niej prawdziwe jest powiedzenie: Thanks God, it's Monday!


Młody mężczyzna, Ryszard Z., pracuje dużo więcej niż jego koledzy z pracy. Dlaczego? Niechętnie się do tego przyznaje, ale jest przekonany, że musi w jakiś sposób udowodnić przed innymi własną wartość. Jeszcze będąc w szkole, nie był nigdy doceniany, choć pracował bardziej wytrwale niż inni. Przekonał sam siebie, że musi starać się jeszcze bardziej. Przełożeni jednak patrzą na niego z podejrzliwością. Nie lubią nadmiernej gorliwości. Zresztą, być może właśnie gorliwością stara się nadrobić brak zdolności? Na wszelki wypadek pomijają go w awansach, a Ryszard Z., kiedy spotka go taka sytuacja, stara się pracować jeszcze intensywniej. Błędne koło toczy się dalej...


Wszyscy znamy podobne przypadki. Ich wspólnym mianownikiem jest traktowanie pracy jako ucieczki. Od trudnej sytuacji rodzinnej, od lęków egzystencjalnych, od wglądu we własne możliwości. Ich rozwiązania nie znajdziemy jednak w pracy. Już prędzej znaleźć je można w gabinecie terapeuty czy w rzetelnej rozmowie z samym sobą. A jednak spotkałem szczęśliwych pracoholików... Ludzi, dla których praca jest czymś fascynującym i nie stanowi ucieczki od innej rzeczywistości. Zapominają się w pracy, nie czują upływu czasu, doświadczają uczuć niezwykłego uniesienia, kiedy uda im się zakończyć jakieś zadanie. Zanurzają się w pracy jak mistycy w modlitwie.

Przepływ

Czy ich pracoholizm jest również niebezpieczny? Dzisiaj psychologia może udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, odpowiedzi popartej trwającymi przeszło ćwierć wieku badaniami. Pracoholicy spełniający się w pracy, to ludzie szczęśliwi, żyjący pełnią życia. Mihaly Csikszenmihalyi psycholog z Uniwersytetu w Chicago wiele lat temu postawił porażające prostotą pytanie: Co sprawia, że ludzie czują się bardziej szczęśliwi? Odpowiedzią na nie była jego żmudna, ale prowadzona z zachowaniem najlepszych kanonów sztuki metodologicznej dwudziestoparoletnia praca badawcza i wieńcząca ją koncepcja flow - przepływu. Co to jest flow? Chyba najlepiej oddadzą to relacje osób doświadczających stanu przepływu (tak przetłumaczono to pojęcie na język polski).


"Kiedy wspinacz w trakcie wspinaczki dociera do kresu swych sił, pole świadomości kurczy się i obejmuje: dotyk, widzenie i słuch. Troski doczesnego świata zastępuje natężone skupienie. Pewien wspinacz ujął to tak: Gdybym był laserem, przepaliłbym tę skałę na wylot! Taka ucieczka od rzeczywistości dnia codziennego do podwyższonego stanu świadomości, ze stałym, powolnym dopływem adrenaliny oraz momentami paniki, uniesienia lub aktywności, jest często tym prawdziwym motorem wspinacza. Ten moment rozpozna każdy wspinacz, podobnie jak każdy wędrowiec, który zagubił się we mgle, przyzna, iż ten istotny moment zagłuszył wszystko inne i że doświadczył dziwnego smutku po powrocie do trudnej rutyny codzienności" (G. Hattingh, Wspinaczka. Poradnik, Galaktyka, Łódź 1999).


Tego typu doświadczenia możemy znaleźć w wielu relacjach podróżników, we własnych wspomnieniach z górskich wędrówek, jazdy na nartach, ale również z pracy. Podobnych odczuć doświadczy tancerz, który zapomniał się w tańcu i malarz, który "zapomniał się" w pracy nad płótnem. Uczucie przepływu bardzo dobrze oddaje właśnie owo polskie wyrażenie "zapomnieć się w pracy nad czymś", "zapomnieć się w czymś". Bo rzeczywiście uczuciu temu towarzyszy, poza wspomnianą koncentracją uwagi, zupełne zaburzenie spostrzegania upływu czasu. Wspinacz doświadczy rozciągnięcia niektórych sekund w nieskończoność, podobnie jak my doświadczamy upływu czasu podczas wypadku, kiedy zdarzenia odbywają się niczym w zwolnionym tempie, dziennikarz pracujący nad tekstem nagle stwierdzi, że już dawno jest po północy, choć wydawało mu się, że zaledwie usiadł do biurka. I jeden, i drugi czują po zakończeniu swoich działań pozytywne uniesienie, doświadczają szczęścia. Okazuje się, że jest ono dostępne nie tylko podczas ekstremalnej wspinaczki czy wytężonej pracy twórczej. Flow można uzyskać wykonując niektóre codzienne czynności - zdarza się podczas rozmowy, podróży, zabawy z dziećmi... Ludzie, którzy często doświadczają uczuć przepływu, oceniają swoje życie jako szczęśliwsze, bogatsze i bardziej satysfakcjonujące od tych, którym obce są takie uczucia - wśród tych drugich dominuje uczucie nudy, przygnębienia, zmęczenia.


Paradoksalnie, wbrew temu, co na ogół sądzimy o pracy, traktując ją nierzadko jak przekleństwo, to właśnie praca i nauka stwarzają nam najwięcej sytuacji doświadczania przepływu! Takich stanów doświadczają często szczęśliwi pracoholicy, ci którzy oddali się bez reszty pracy. Im więcej praca wymaga wysiłku i koncentracji uwagi, tym łatwiej o doświadczenie przepływu. Co ciekawe, takich odczuć zupełnie nie dostarcza nam próżnowanie i to, co określamy mianem relaksu. Nie przynosi nam również doświadczeń przepływu oglądanie telewizji czy lektura.


Poza niezbędną, intensywną koncentracją uwagi i charakterystycznym spostrzeganiem upływu czasu doświadczaniu przepływu bardzo często towarzyszy wysiłek. W nim zresztą tkwi tajemnica dość paradoksalnego zachowania człowieka - wybiera on te czynności, które przynoszą mu uczucie przyjemności, ale nie poczucie szczęścia! Oto, zamiast po pracy wybrać się do hali sportowej, aby zagrać mecz koszykówki i doświadczyć stanu flow, wybieramy fotel i rozgrywki NBA. Podczas weekendu zamiast wstać o świcie, spakować narty i w mroźny poranek wyruszyć w góry, wybieramy leniuchowanie w łóżku i oglądanie telewizji, albo lekturę kolejnego kryminału, kolejnego romansu, przeglądanie kolorowych tygodników.

Dobroczynne skutki

W czasach, kiedy psychologia jest narażona na trendy i mody o różnej, często dość wątpliwej reputacji, koncepcja flow pokazuje bardzo prostą ścieżkę wzbogacania własnego życia, przemiany - od znużenia do poczucia szczęścia i satysfakcji. Koncepcja ta w przeciwieństwie do wielu publikowanych współcześnie poradników jest oparta na tysiącach codziennych doświadczeń ludzi o różnym statusie społecznym, w różnym wieku i różnych profesji. Warto przyjrzeć się krótko, jakie rady daje tym, którzy szukają satysfakcji i szczęścia w codziennym życiu.


Przede wszystkim, aby doświadczyć poczucia przepływu, nie wolno unikać wysiłku, bez niego najprawdopodobniej niemożliwe jest doświadczanie flow, a wiele wskazuje na to, że im większy wysiłek, już to fizyczny, już to umysłowy, włożony w realizację zadań, tym głębsza satysfakcja i większe poczucie szczęścia i uniesienia. Satysfakcję, która towarzyszy stanom przepływu, daje kontrolowanie przez siebie wykonywanych zadań. Zadania i czynności prowadzące do flow charakteryzują się tym, że możliwe jest ich ukończenie. Dodatkowo, wykonywanie ich daje natychmiastową informację zwrotną o rezultatach działania, co powoduje, że możliwe jest skoncentrowanie uwagi. Im głębsza zaś koncentracja, tym łatwiej znika niepokój i myślenie o sobie. Wzrastające zaangażowanie w działanie powoduje eliminację ze świadomości problemów i niepokojów dnia codziennego, wzrasta poczucie własnej jaźni, a poczucie upływu czasu ulega całkowitej przemianie. Połączenie tych wszystkich elementów wywołuje głębokie poczucie satysfakcji, które jest tak wspaniałe, że ludzie uważają, że warto poświęcić mnóstwo energii po to, aby go ponownie doświadczyć.


Najtrafniej opisała doświadczanie przepływu jedna z osób badanych - alpinista i poeta zarazem: "Mistycyzm wspinaczki górskiej polega po prostu na wspinaniu się. Docierasz na szczyt ciesząc się, że już po wszystkim, choć jednocześnie chciałbyś, by trwało to wiecznie. Uzasadnieniem wspinaczki jest sama wspinaczka, podobnie, jak uzasadnieniem poezji jest pisanie wierszy. Nie pokonujesz niczego, poza samym sobą. Akt pisania uzasadnia tworzenie poezji. To samo dotyczy wspinania: identyfikujesz się z przepływem. Celem przepływu jest płynięcie, nie poszukiwanie szczytu czy jakiejś utopii, lecz ciągłe płynięcie. To nie jest ruch w górę, ale stały przepływ - poruszasz się, by płynąć nadal. Nie ma żadnego powodu, by się wspinać, poza samym wspinaniem. To akt sam w sobie".

 

Pierwsza publikacja na stronie „Niebieska linia”, nr5/2006


Dr Tomasz Witkowski , psycholog, autor trylogii Zakazana psychologia poświęconej nadużyciom i nieprawidłowościom w psychologii i psychoterapii, a także wydanych w USA Psychology Gone Wrong: The Dark Sides of Science and Therapy oraz Psychology Led Astray: Cargo Cult in Science and Therapy
.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk