Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 16:25

« Poprzedni Następny »


Słowa w wosku zapisane


Athayde Tonhasca Junior 2022-04-26

Ilustracja 1. Wosk wydobywa się z gruczołów po dolnej stronie odwłoka © Helga Heilmann/Barrett 2015, Encaustics.
Ilustracja 1. Wosk wydobywa się z gruczołów po dolnej stronie odwłoka © Helga Heilmann/Barrett 2015, Encaustics.

Zachodnia lub europejska pszczoła miodna (Apis mellifera), jak również inne pszczoły rodzaju Apis, wydzielają płynny wosk przez wyspecjalizowane gruczoły umieszczone na odwłoku. Wosk wystawiony na działanie powietrza twardnieje w płatki i odpada. Pszczele robotnice żują go i kształtują w plaster woskowy, architekturalnie złożone uszeregowanie komórek, w których magazynują miód i pyłek, i hodują czerw (jaja, larwy i poczwarki).   


Wosk pszczeli jest naturalnym plastikiem i smarem, używanym od czasów prehistorycznych  do polerowania, impregnacji, odlewania metali i balsamowania. Świece woskowe były wygodną alternatywą dla dymiących, bałaganiących i cuchnących pochodni, lampek olejowych i świec łojowych. Popularność świec woskowych rosła wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa i spadła po Reformacji, kiedy świece straciły znaczenie w liturgii. Wosk pszczeli był jednak nadal zyskownym towarem dla wytwórców świec, przechowywania świeżych owoców i w kosmetykach oraz w przemyśle farmaceutycznym.


Miękkość i elastyczność wosku dała starożytnym moment świecowego oświecenia (moment żarówki był jeszcze odległą metaforą): ludzie odkryli, że jeśli rozprowadzą cienką warstwę wosku na płaskim kawałku drewna, kamienia lub metalu, mogą pisać na tym zaostrzonym patykiem. Tak narodził się prototyp tabletu.


Grecy i Rzymianie ulepszyli to przez używanie drewnianych ramek skonstruowanych jak płytkie tace, które napełniali warstwą wosku. Ramki były połączone drutem lub sznurkiem, a więc tabliczki można było otwierać i zamykać jak książkę; krawędzie nie dopuszczały, by nawoskowane powierzchnie ocierały się o siebie. Rylec (stylus) zrobiony z żelaza, brązu lub kości służył do pisania słów w wosku.


Fig. 2. Reprodukcja rzymskiej tabliczki woskowej i rylca © Peter van der Sluijs, Wikimedia Commons.
Fig. 2. Reprodukcja rzymskiej tabliczki woskowej i rylca © Peter van der Sluijs, Wikimedia Commons.

Tabliczki były przenośne, a powierzchnie do pisania wielokrotnego użytku; wosk można był podgrzać i powierzchnie wygładzić. Rylec był z jednego końca spłaszczony, żeby można go było używać do wymazywania niepotrzebnych słów. Dla Rzymian tabula rasa (wyskrobana tabliczka) znaczyło powtórne rozpoczęcie. O dobrym skrybie mówiło się, że ma „dobry stylus”. A czasem „stylus” zaczął oznaczać wyróżniającą się cechę dowolnego rodzaju, dając nazwę „stylowi”.

 




Ilustracje. 3a & 3b. Grecki mężczyzna (~500 p.n.e.) i rzymska kobieta (~50 n.e.) z woskowymi tabliczkami i rylcami © Pottery Fan (a) i Museo Archeologico Nazionale di Napoli, Wikimedia Commons.
Ilustracje. 3a & 3b. Grecki mężczyzna (~500 p.n.e.) i rzymska kobieta (~50 n.e.) z woskowymi tabliczkami i rylcami © Pottery Fan (a) i Museo Archeologico Nazionale di Napoli, Wikimedia Commons.

Papirus i welin, odporne materiały piśmiennicze owych czasów, były kosztowne i dlatego niedostępne dla większości ludzi. Woskowe tabliczki były przystępną alternatywą, a więc używano ich powszechnie do ulotnej komunikacji, takiej jak listy, szkice, rysunki i księgi obrachunkowe. Trwałe zapisy, takie jak testament i kontrakty, były jednak czasem także zapisywane w wosku. Najwcześniejszym pisemnym dokumentem z Wielkiej Brytanii, datowanym na 50 do 80 r. n.e., są drewniane tabliczki odkryte między 2010 a 2013 rokiem podczas budowy w Londynie (Bloomberg Tablets).


Ilustracja. 4. Jedna z Bloomberg tablet. Pisanie na wosku pozostawia zadrapania na drewnianej powierzchni, które można zobaczyć na fotografiach zrobionych ze światłem pod różnymi kątami, co rzuca cienie na powierzchnię tabliczki © Museum of London Archaeology.
Ilustracja. 4. Jedna z Bloomberg tablet. Pisanie na wosku pozostawia zadrapania na drewnianej powierzchni, które można zobaczyć na fotografiach zrobionych ze światłem pod różnymi kątami, co rzuca cienie na powierzchnię tabliczki © Museum of London Archaeology.

Do Średniowiecza praktycznie wszyscy, którzy uczyli się pisać, robili to na woskowych tabliczkach. Liwiusz, Owidiusz, Cycero, Marcjalis i inni klasyczni autorzy wspominają tabulae ceratae (woskowe tabliczki) w swoich tekstach, więc jest prawdopodobne, że wiele swoich myśli szkicowali w pszczelim wosku. Te teksty kopiowano następnie raz za razem na pergaminie, a potem na papierze, więc przetrwały stulecia, by inspirować Williama Shakespeare’a, Dantego Alighieri i Bernarda Shawa.


Jeśli więc latem będziesz siedzieć w ogrodzie z książką w rękach, słuchając bzyczących wokół pszczół, poświęć moment na rozważenie możliwego ich związku z twoją książką. Będziesz mieć kolejny powód docenienia pszczoły miodnej.


Ale Apis mellifera nie była jedynym owadem, który dał znaczący wkład do kultury i umiejętności czytania i pisania na Zachodzie.


Niewątpliwie widzieliście rośliny z nienormalnymi naroślami, które przypominają guzy rakowe lub brodawki u zwierząt. Są to galasy, których powstanie wywołują wirusy, nicienie, roztocza lub owady. Kiedy roślina zostaje zainfekowana przez tworzący galasy organizm, produkuje hormony, które powodują, że komórki w dotkniętym miejscu powiększają się i szybko mnożą, tworząc dziwaczne zniekształcenia o różnych kolorach, kształtach i rozmiarach. Niektóre rośliny są poważnie osłabiane przez galasy (francuski przemysł win został zdewastowany przez galasy winorośli w latach 1860.), ale wiele z nich nie powoduje żadnych szkodliwych skutków.   

 



Osy galasówki (Rodzina Cynipidae) są głównymi organizmami tworzącymi galasy na dębach (Quercus spp.) Te osy są małe i trudno je dostrzec, ponieważ większość życia spędzają wewnątrz galasów. Nic więc dziwnego, że niewiele wiemy o ich biologii i ekologii; dla wielu gatunków nie ma zapisów o samcach. Na całym świecie zidentyfikowano około tysiąca gatunków os galasówek, głównie na północnej półkuli.


Kiedy samica osy galasówki gatunku Andricus kollari składa jaja w rozwijających się pączkach dębu, wydzielane przez nią substancje chemiczne powodują tworzenie się galasów, które wyglądają jak marmurowe kulki wiszące na gałązkach – dlatego znane są jako osy marmurkowe.


Ilustracja. 6. Osa marmurkowa, Andricus kollari © Graham Calow, NatureSpot.<span> </span>

Ilustracja. 6. Osa marmurkowa, Andricus kollari © Graham Calow, NatureSpot.

 




Fig. 7. Galasy osy marmurkowej na dębie © Rasbak, Wikimedia Commons.
Fig. 7. Galasy osy marmurkowej na dębie © Rasbak, Wikimedia Commons.

Galasy działają jak “zbiorniki zasobów” ściągając substancje chemiczne z innych części rośliny. W wypadku dębu galasy koncentrują wysokie poziomy kwasu taninowego, substancji używanej na całym świecie do produkcji tradycyjnych leków, farbowania włosów i jako barwniki. Od niepamiętnych czasów kwas taninowy z dębowych galasów mieszano z wodą, siarczanem żelaza i gumą arabską, by wyprodukować niebiesko-czarny płyn, który dobrze przylega do rozmaitych powierzchni. Ten płyn, znany jako atrament żelazowo-galusowy, był używany powszechnie do pisania i rysowania od V do początków XX wieku.


Ilustracja. 8. Atrament żelazowo-galusowy © Deborah Miller, The Huntington.
Ilustracja. 8. Atrament żelazowo-galusowy © Deborah Miller, The Huntington.

Średniowieczni mnisi używali tego atramentu do kopiowania rękopisów, które przetrwały ze starożytności; wiele historycznych dokumentów w bibliotekach na całym świecie zostało stworzonych przy pomocy atramentu żelazowo-galusowego, włącznie z listami, mapami, księgami obrachunkowymi, dziennikami okrętowymi, Domesday Book, testamentem Shakespeare’a, wyznaniami Guya Fawkesa, rysunkami Leonardo da Vinci, Rembrandta i Van Gogha, partyturami J.S. Bacha, wczesnymi szkicami amerykańskiej konstytucji i manuskryptami Victora Hugo.


Ilustracja. 9. Autoportret Leonardo da Vinci wykonany atramentem żelazowo-galusowym. Turin, Royal Library.

Ilustracja. 9. Autoportret Leonardo da Vinci wykonany atramentem żelazowo-galusowym. Turin, Royal Library.




Ilustracja 10. The Magna Carta, napisana atramentem żelazowo-galusowym na pergaminie. The British Library.
Ilustracja 10. The Magna Carta, napisana atramentem żelazowo-galusowym na pergaminie. The British Library.

Po około 1400 latach jako główne narzędzie do produkcji informacji atrament żelazowo-galusowy został zastąpiony w połowie lat 1800 przez tusz, który był tańszy, łatwiejszy do wyprodukowania i dawał mocniejszy czarny kolor. To wycofanie atramentu galusowego już było dawno spóźnione, ponieważ to narzędzie tworzenia również niszczy: mieszanka żelazowo-taninowa jest żrąca, więc z czasem papier zmienia kolor i staje się kruchy; dokumenty mają pęknięcia i dziury, i w końcu rozsypują się. Zespoły konserwatorów i kuratorów na całym świecie mają pełno roboty, próbując ratować i chronić dziedzictwo zapisane przy pomocy skromnych os.

 

Readers’ wildlife photos

Why Evolution Is True, 14 kwietnia 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Athayde Tonhasca Júnior jest brytyjskim entomologiem.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Uprawy GM są dobre dla środowiska     2014-07-08
Bliskie spotkania z baronem MünchausenemPaulina Łopatniuk     2017-07-22
Indyjscy farmerzy wysiali ziarna GMO w proteście obywatelskiego nieposłuszeństwa     2019-06-13
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Maniok o wysokiej zawartości żelaza i cynku może poprawić odżywianie i zdrowie w Afryce Zachodniej     2019-02-05
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Wojna domowa w ludzkim genomie     2014-10-13
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Film dokumentalny “Know GMO”, nakręcany w Afryce, stawia wyzwanie panikarskiej kampanii straszenia ludzi     2015-11-07
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Maleńkim lisom na Wyspach Santa Barbara brakuje różnorodności genetycznej i strachu przed ludźmi     2016-05-15
Ekomodernizm i zrównoważona intensyfikacja     2015-06-17
Chemicznie zakamuflowana żaba     2015-12-12
Nie jesteśmy wszyscy neandertalczykami: tak postępuje nauka     2016-02-02
Strepsiptera – najdziwaczniejsze owady?     2015-12-22
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Ogniska odry w Brooklynie w 2013 r.: Badanie kosztów antyszczepionkowej pseudonauki     2018-08-14
Atak “doktorostwa Wolfson” na rodziców chłopca, który zmarł na koklusz     2018-09-20
Naiwna promocja “integrowania” znachorstwa do medycyny     2018-01-29
Triumf Mao: Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie akceptuje szarlatanerię tradycyjnej chińskiej medycyny     2019-06-04
Rolnictwo biodynamiczne: podobne do antropozoficznej medycyny, ale dla farm     2018-04-06
Fabrizio Benedetti pyta: “Czy badania placebo wzmacniają pseudonaukę?”     2019-11-01
Naturopaci: potrafią uczynić nawet sól z Epsom potencjalnym zabójcą     2017-10-23
Obniżenie poprzeczki dla tradycyjnej medycyny chińskiej dla ideologii i zysku     2017-12-29
Szarlatan handlujący fałszywą nadzieją     2017-05-12
Czego może nas nauczyć była zwolenniczka antyszczepionkowców, Kelley Watson-Snyder     2019-08-30
Nanocząstki: nowy, jedyny, prawdziwy powód wszystkich chorób?     2017-03-24
Finansowanie społecznościowe terapii komórkami macierzystymi o nieudowodnionej skuteczności: wykorzystywanie hojności obcych, by płacić za szarlatanerię     2018-05-18
Antyszczepionkowcy - pielęgniarka lub lekarz nie powinni opiekować się dziećmi     2018-09-10
Wybuchy epidemii odry w Europie: zapowiedź tego, co przyjdzie do USA?     2017-07-24
Szczepionka HPV działa. Koniec kropka     2019-07-13
Akupunktura kontra nauka, wersja lingwistyczna     2017-06-01
Śmiertelność z powodu raka nadal spada wbrew twierdzeniom szarlatanów     2020-02-11
Efekt Krugera-Dunninga, antyszczepionkowcy i arogancja ignorancji     2018-08-09
Dlaczego sądy nie powinny rozstrzygać o nauce     2018-12-13
Tydzień Świadomości Homeopatii. Pomaga przypomnieć ludziom, że jest to szarlataneria!     2018-05-02
Plastry uśmierzające ból z Luminas: gdzie słowa „kwantum” i „energia” w rzeczywistości znaczą „magia”     2018-09-07
Zabobonne pojęcia u sedna przekonań antyszczepionkowych     2017-08-21
Tako rzecze antyszczepionkowa “wojowniczka mama”, Brittney Kara: jeśli szczepionki są tak wspaniałe, to dlaczego nie wspomina ich Biblia?     2018-04-26
Jak to jest, że Stanisław Burzyński nadal żeruje na zrozpaczonych pacjentach z rakiem?     2018-05-12
Helen Lawson i czarna maść: wycinanie, wypalanie i zatruwanie w sposób „naturalny”     2018-06-09
Homeopatia, wibracje i oszustwo     2018-06-12
Kolejne przypomnienie, nie ma epidemii autyzmu     2017-03-13
Akupunktura jadu pszczelego: śmiercionośne znachorstwo, które może zabić     2018-04-23
Naturopatyczna propaganda głosi normalne porady dotyczące stylu życia jako własne i dodaje szamaństwo     2018-02-14
Rzekł antyszczepionkowiec: Szczepionki powodują autyzm u psów!     2017-04-28
Dychotomiczne myślenie, niepewność i zaprzeczanie nauce     2020-01-01
Dlaczego szarlatani nie powinni nadzorować sami siebie     2019-05-08
Zły tydzień dla homeopatii jest dobrym tygodniem dla nauki     2018-03-23
Inicjatywa „Globalna Spójność”: nonsens na globalną skalę     2018-04-11
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Musi się potępić akademicki mobbing uczonego     2018-12-14
Przekonania antyoświeceniowe są „zaskakująco trwałe”     2018-05-11
Na zdrowie: izraelscy naukowcy warzą piwo na ”wskrzeszonych” drożdżach sprzed 5000 lat     2019-05-31
Ostateczna klęska teorii ewolucji     2016-02-15
Co mówi nam ruch płaskiej Ziemi     2018-05-17
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Uderzające podobieństwo: rewolucyjne wyniki badań nad bliźniętami   Dynesen   2018-08-27
Opera mydlana z życia łysek amerykańskich, część III   Lyon   2017-07-28
Edytowanie genów kluczem do ulepszenia podstawowych upraw w Afryce   Abugu   2021-10-01
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Ugandyjscy studenci nalegają na powszechne stosowanie biotechnologii i uchwalenie prawa o biobezpieczeństwie   Agaba   2021-11-17
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji   Agaba   2021-12-02
 Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem   Agaba   2021-12-13
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy?   Albert Cheng i Ian Kingsbury   2021-04-05
Fałszywe nadzieje i niewidzialni wrogowie   Anomaly   2018-02-09
Skuteczny kontra patologiczny altruizm   Anomaly   2018-10-10
Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu   Arora   2020-12-31
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Wszystkie antyizraelskie wiadomości zasługują na publikację   Bard   2021-09-04
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha?   Barnett   2021-10-13
Opowieść o dwóch krzywych dzwonowych   Ben Winegard   2017-04-12
Przeddarwinowscy “darwiniści”   Berry   2020-10-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Niebezpieczne życie antropologa   Blackwell   2019-10-12
Nowe zastosowania zużytych filtrów do dializy   Blum   2018-08-07
Odwołajcie antyszczepionkową konferencję w Tel Awiwie   Blum   2019-11-15
Fałszywa pokora nie uratuje planety   Boudry   2020-01-09
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
Ryzyko niewarte podejmowania: list otwarty do moich kolegów w świecie akademickim   Boutwell   2017-06-14
Stagnacja socjologii i jej przyczyny   Boutwell   2017-03-21
Ewolucyjne wyjaśnienie nienaukowych przekonań   Bretl   2020-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Zaprzeczanie neuronauce o różnicach płci   Cahill   2019-04-05
Propaganda w wykonaniu nauczycieli akademickich   Chesler   2021-06-02
Nagonka na Izrael grasuje w stowarzyszeniach nauk ścisłych, medycyny i edukacji   Chesler   2021-06-24
Ugandyjski dziennikarz: jak informować o biotechnologii, kiedy jej krytycy rozsiewają dezinformację?   Christopher Bendana   2017-11-03
A polać wielką wodą…   Cipiur   2019-05-18
Zrozumienie nowoczesnych horrorów afrykańskich zakorzenionych w handlu niewolnikami przez Ocean Indyjski   Clarfield   2019-02-28
Ewolucyjne korzyści udawania ofiary   Clark   2021-03-11
Co byłoby, gdyby Wilkins i Franklin umieli ze sobą współpracować?   Cobb   2016-09-03
Ewolucja człowieka: zarośnięty brzeg   Cobb   2016-02-24
Google świętuje Antoniego van Leeuwenhoeka   Cobb   2016-10-31
Ogony CAT osłabiają centralny dogmat – dlaczego ma to znaczenie i dlaczego nie ma   Cobb   2015-01-08
Z okazji urodzin Maxa Delbrücka   Cobb   2016-09-22
Wesołych Świąt od Oswalda Avery’ego – ale co byłoby, gdyby zmarł wcześniej?   Cobb   2016-12-30
Kacze dzioby, Umwelt i a priori Kanta   Cobb   2019-03-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk