Ptasia grypa w czasach ludzkiej zarazy

Siedzenie w pokrytej kamuflażem furgonetce nad brzegiem jeziora w dolinie Hula, w pobliżu tysięcy par tańczących w zalotach żurawi dostarcza emocji, jakich nie można mieć nigdzie indziej na świecie. Czuję się wtedy jak na filmie z Davidem Attenborough. 

Na początku pandemii, kiedy wprowadzono lockdown, uciekałam w wirtualne wyprawy do Hula, podczas których przewodnik opowiadał o życiu ptaków i innych dzikich zwierząt, takich jak indyjskie bawoły i koty bagienne. Miałam nadzieję, że niebawem będę mogła tam pojechać osobiście po kolejną dawkę przyrodniczej magii. 

Teraz boję się tego, co zobaczę. Cały obszar jeziora Agamon Hahula i centrum dla zwiedzających jest zamknięty z powodu innej potwornej pandemii - ptasiej grypy, która zostaje w cieniu trwającej zarazy Covidu. Od lipca na całym świecie u dzikiego ptactwa i na farmach drobiu wykryto wiele szczepów bardzo zjadliwych wirusów ptasiej grypy .

Ponieważ Izrael znajduje się na naturalnym skrzyżowaniu szlaków, około 500 milionów ptaków wędrownych z ponad 500 gatunków dwa razy w roku ogląda Izrael z lotu ptaka. Ale ptasia grypa już zebrała swoje żniwo. Do tej pory w Agamon Hahula zginęło ponad 5280 żurawi i oczekuje się, że ostateczna liczba będzie znacznie wyższa.

Zadzwoniłam do światowej sławy ornitologa prof. Yossiego Leshema, żeby dowiedzieć się jak wygląda dziś sytuacja, stara się być powściągliwy, ale mówi o „tragedii” i „katastrofie”. 

Profesor Leshem, pracuje na Uniwersytecie w Tel Awiwie, był szefem izraelskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody, ma wiele osiągnięć, w tym projekt zapobiegania uszkodzeniom a nawet katastrofom samolotów, kiedy ptaki wpadają do silników odrzutowych, oraz projekt użycia sów płomykówek do zwalczania pasożytów w rolnictwie, współpracując nad tym projektem ze specjalistami z Autonomii Palestyńskiej, Jordanii, Maroka, Cypru i Grecji.

Yossi Leshem używa podobnej terminologii, którą słyszymy w komunikatach na temat Covidu. Mówi, że „sytuacja jest skomplikowana”, że „aczkolwiek w tej chwili ptasia grypa atakuje wyłącznie ptaki, może jednak przeskoczyć na inne zwierzęta i na ludzi”. Zawsze istnieje obawa, że pojawią się jakieś nowe, bardziej zjadliwe mutacje.

Wirus H5N1 ptasiej grypy zabił około 4000 gęsi kanadyjskich w samej Anglii i stwierdzono jego obecność w blisko dwustu innych miejscach w Europie. Od lipca występuje również w 40 krajach Ameryki Północnej, Azji i Afryki.

Głównym problemem jest wielkość i gęstość populacji. Dlatego ptasia grypa jest tak groźna dla kur i innych ptaków z ferm przemysłowych. To także problem z żurawiami. Jak wiemy, te ptaki gromadzą się w wielkie stada, a to oznacza, że choroba  łatwo się przenosi. Jest to szczególnie widoczne w dolinie Hula, która jest ptasim wąskim korytarzem w sezonach migracyjnych.

Leshem powraca do katastrofy osuszania bagien Hula w latach 50. ubiegłego wieku, gigantycznego pionierskiego projektu mającego na celu zapobieganie malarii. To pozwoliło na pozyskanie żyznych gruntów, ale zrujnowało bioróżnorodność, a także to, że bagna Hula przestały działać jako filtr zatrzymujący azotany przed dotarciem do Jeziora Galilejskiego, które jest głównym zbiornikiem wodnym Izraela.

W latach 90. rząd i Jewish National Fund podjęły decyzję o ponownym zalaniu części doliny Hula. Ale jezioro Agamon obejmowało tylko stosunkowo niewielki obszar 100 hektarów. 

Przed zalaniem w lokalnym rolnictwie dominowały uprawy bawełny, które nie podobały się żurawiom. Potem widzieliśmy przejście do upraw orzeszków ziemnych, co znacznie uatrakcyjniło ten obszar dla ptaków. Jak zauważa Leshem, żurawie potrzebują do szczęścia głównie  dwóch warunków: pożywienia i płytkiej wody, w której mogą stać i spać w nocy.

Na początku przybyło około tysiąca żurawi, ale ich liczba stopniowo rosła. W tym samym czasie, gdy dolina Hula okazywała się coraz bardziej atrakcyjna dla ptaków wędrownych, były one wypychane z innych tradycyjnych miejsc, takich jak Etiopia, gdzie rolnicy zaczęli hodować kwiaty na rynki europejskie.

Masowe przyloty ptaków na zimę stały się bólem głowy dla części okolicznych rolników, których uprawy znikały w gardłach skrzydlatych gości. Pelikany, bociany, kormorany i wiele innych ptaków padło ofiarą rolników, którzy nie uważają ich za przyjaciół. Dlatego też rozpoczęto projekt karmienia ptaków z dala od pól uprawnych. Ten projekt poszybował wysoko, zmieniając dolinę Hula w główną atrakcję turystyczną Izraela, którą była aż do śmiertelnej kombinacji pandemii koronawirusa i ptasiej grypy.

Dziś w Agamon Hahula przebywa około 45 000 żurawi, mówi  profesor Leshem. „Cieszą również tych, którzy nie są pasjonatami ptaków. To cud natury”. 

Częścią tego uroku jest obserwowanie zalotów żurawi i szczególnego związku w parach. Bociany ponoć przynoszą dzieci, ale to żurawie pozostają sobie wierne i dzielą między sobą rodzicielską troskę. Często widuje się dwa dorosłe żurawie z młodymi, które stoją między nimi.

Ale tutaj mamy kolejną porcję tragedii: bez dorosłych młode żurawie nie mogą przeżyć, nawet jeśli unikną infekcji. Pracownicy na miejscu donoszą, że widzieli młode żurawie stojące nad martwymi dorosłymi ptakami.

Można się również spodziewać, że epidemia spowoduje znaczne szkody wśród drapieżnych ptaków i ssaków żywiących się padliną.

Ponieważ kurze farmy nie cieszą się powszechną miłością, więc pomór drobiu nie przyciąga tyle uwagi mediów, co dramat ich pięknych dzikich kuzynów. Warto jednak odnotować, że w Izraelu z powodu ptasiej grypy padło około 90 tysięcy indyków i ponad pół miliona kur. Miliony sztuk drobiu zabija się profilaktycznie, próbując powstrzymać roznoszenie się wirusa.     

„To jest skala infekcji, jakiej wcześniej nie doświadczyliśmy” – powiedział minister rolnictwa Oded Forer, który wziął sprawy pod swoje skrzydła, podczas gdy minister ochrony środowiska Tamar Zandberg nazwała wybuch „najgorszym ciosem w dziką przyrodę w historii kraju”.

Tutaj również może pomóc zmniejszenie zagęszczenia drobiu na famach, zauważa Yossi Leshem. Również, minister Forer zaleca przechodzenie z hodowli przemysłowej w maleńkich klatkach do większych, otwartych obiektów, zarówno ze względów humanitarnych, jak i jako sposób zapobiegania szerzeniu się choroby, która roznosi się głównie przez odchody. Z rzędami klatek ustawionych w blokach, jest to recepta na epidemiologiczną katastrofę.

Profesor Leshem maluje ponury obraz obecnej sytuacji, ale także proponuje kilka możliwych rozwiązań. Jednym z nich jest połączenie obszaru turystycznego Agmon Hahula z pobliskim rezerwatem przyrody, tak aby zmniejszyć zagęszczenie ptactwa. Leshem lubi powtarzać, że „ptaki nie znają granic”, więc nie jest zaskoczeniem, że jeśli chodzi o zapobieganie rozprzestrzenianiu się ptasiej grypy, jest również zaangażowany we współpracę międzynarodową.   

Chociaż w obecnej sytuacji jest na to już za późno, ale w rezerwatach gdzie grypa jeszcze nie dotarła można podjąć kroki ostrożności, takie jak spryskanie dużego obszaru środkiem przeciwko ptasiej grypie.

Przed pandemią koronawirusa, około 400 000 do 500 000 odwiedzających rocznie przyjeżdżało do doliny Hula w bardzo szczególnej formie pielgrzymki. Dochód regionu Górnej Galilei oszacowano na ponad 100 mln NIS. rocznie, co pokazuje, że ochrona przyrody może być opłacalna.

Yossi Leshem mówi, że żurawie będą nadal przybywać, jeśli tylko znajdą tu jedzenie i dobre warunki. „Nawet jeśli zginęło około 6000 żurawi, nadal będą przylatywać do doliny Hula i tu pozostaną. Tak działa natura. Ich liczba ponownie wzrośnie”.

To jest katastrofa, ale jeszcze nie łabędzi śpiew tych pięknych ptaków .

Nie mogę się doczekać powrotu do tej doliny w prawdziwym życiu. Niebo znów się otworzy i będzie bezpieczne dla turystów i ptaków. Pandemie przeminą, a dolina Hula odzyska swoją wspaniałość.

Fowl play’ and the other pandemic

Jerusalem Post, 6 stycznia 2022

Tłumaczenie: Andrzej Koraszewski