Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 20:41

« Poprzedni Następny »


Potrzeba pewności i myślenie konspiracyjne


Steven Novella 2017-07-17


Świat jest piekielnie skomplikowany i ludzie stworzyli wiele strategii, żeby jakoś poradzić sobie z tą złożonością. Te strategie są konieczne, ale nie są doskonałe. Zawsze mamy coś za coś. Poświęcamy szczegóły i niuanse na rzecz zrozumiałości.

Jedną z tych strategii, o których często pisałem, jest potrzeba prostoty wyjaśnienia. Przypisywane Einsteinowi powiedzenie głosi: “Wszystko powinno być tak proste jak to możliwe, ale nie bardziej niż to możliwe”. Mówił o tym jak uczynić sztukę naukowej wiedzy przystępną, bez jej wypaczania. Niestety, pragnienie prostoty prowadzi często do nadmiernego upraszczania, powodując utratę ważnych szczegółów i utratę lub zniekształcenie samej koncepcji.


Inną, podobną strategię, psychologowie nazywają potrzebą poznawczego domknięcia. W jednym z artykułów definiuje się  tę potrzebę tak:

“Jako konstrukt dyspozycyjny, potrzeba poznawczego domknięcia jest obecnie traktowana jako latentna zmienna ujawniająca się w formie różnych aspektów, takich jak pragnienie przewidywalności, wybór porządku i ustrukturyzowania, unikanie dwuznaczności, stanowczość oraz zamknięty umysł.”

Bez trudu możemy tu dostrzec, co zyskujemy i co tracimy. Dobrze jest być elastycznym, mieć otwarty umysł oraz dawać sobie radę z dwuznacznością i niepewnością  Jednak te cechy mogą powodować trudność podejmowania decyzji, „paraliż analityczny”. W pewnych sytuacjach musimy się na coś zdecydować, chociażby wstępnie. Porządek i struktura przemyśleń jest również czymś pozytywnym.      


Jak sądzę, musimy tu wrócić do arystotelesowej filozofii złotego środka – cnotą jest znajdowanie równowagi między dwoma złami w ich skrajnej postaci. Być może psycholodzy zidentyfikowali kolejną miarę ludzkiego zróżnicowania, gdzie większość znajduje jakieś funkcjonalne zrównoważenie po środku. Być może nie ma tu optymalnego zrównoważenia, tylko różnego rodzaju kompromisy, które dają różnego rodzaju korzyści i straty. Podejrzewam również, że psychologiczne skłonności mogą być w dużym stopniu modyfikowane przez edukację. Krytyczne myślenie oznacza, moim zdaniem, zarówno zdolność pogodzenia się z niepewnością, jak i umiejętność zdyscyplinowanej analizy. To mogą być cechy wyuczone.              

Potrzeba prostoty i potrzeba poznawczego domknięcia mogą odgrywać istotną rolę w czymś, co być może jest strategią poznawczą na wyższym poziomie – rozumienia świata poprzez narrację. Narracja jest jak teoria w nauce, jest to organizująca koncepcja, która ma potencję nadawania sensu jednemu lub wielu aspektom świata. Narracje mogą być pomocne, ale mogą okazać się również nazbyt sztywne, a co więcej zaczynają żyć własnym życiem, stając się poznawczym filtrem, przez który przepuszczana jest rzeczywistość.         


Domknięcie poznawcze, a teorie konspiracyjne


Co to wszystko ma wspólnego ze wspomnianymi w tytule teoriami konspiracyjnymi?  Niedawne badania koncentrują się na związkach między potrzebą poznawczego domknięcia i tendencją do akceptowania teorii konspiracyjnych jako wyjaśnienia konkretnych wydarzeń.   


Użyto standartowych pomiarów potrzeby poznawczego domknięcia (NFCC) na badanej grupie, następnie badani mieli czytać wskazane wiadomości o określonych wydarzeniach, w pierwszym eksperymencie o planach Unii Europejskiej zorganizowania pomocy uchodźcom z Syrii i Erytrei w Polsce, w drugim eksperymencie o katastrofie malezyjskiego samolotu Boeing 777 lub niemieckiego Airbusa A320. Następnie czytali upozorowane komentarze do tych wiadomości przedstawiające konspiracyjne teorie wyjaśniające.


Badanie pokazało, że silna potrzeba poznawczego domknięcia pozwalała przewidywać akceptację konspiracyjnych teorii jako wyjaśnienia wydarzenia, które na danym etapie nie miało znanej przyczyny. Jednakże NFCC negatywnie korelowało się z akceptacją teorii spiskowej, kiedy wydarzenie miało dobrze udokumentowane wyjaśnienie.  


Innymi słowy, jeśli twoja potrzeba poznawczego domknięcia jest silna i potrzebujesz solidnego wyjaśnienia takiego zdarzenia jak katastrofa lotnicza, jeśli jest znane i zaakceptowane wyjaśnienie, trzymasz się go, bo masz domknięcie i nie chcesz dodawać niepewności. Jeśli jednak nie ma zaakceptowanego wyjaśnienia, konspiracyjna teoria jest ofertą poznawczego domknięcia, której poszukujesz.         


Oczywiście nie jest to jedyne wyjaśnienie skłonności do teorii konspiracyjnych (byłoby to nadmiernym uproszczeniem) i autorzy badań tego nie twierdzą. Potencjalnie jest to jednak jeden z czynników.


Osobiście uważam, że skłonność do teorii konspiracyjnych jest specyficznym fenomenem. Moim zdaniem jest to poznawcza pułapka, w którą ludzie wpadają z różnych powodów. Kiedy się jednak w nią wpada, konspiracyjne narracje ulegają wzmocnieniu, wykazując odporność na ich wyplenienie. Jest jednak wiele dróg do konspiracyjnych naracji.   


Jedną z tych dróg jest plemienność lub ideologia. Ludzie mają skłonność do akceptowania teorii konspiracyjnych, kiedy splatają się one z ich narracją ideologiczną. Niektórzy sympatycy Partii Republikańskiej byli przekonani, że Obama zamierza użyć ONZ, by odebrać nam broń i przejąć kraj kiedy skończy się jego druga kadencja (czego oczywiście nie zrobił). Dla odmiany niektórzy liberałowie sądzili, że zamach 11 Września był wewnętrzną robotą administracji Busha. To są przykłady teorii konspiracyjnych motywowanych ideologią.    


Niektórzy ludzie akceptują teorie konspiracyjne, ponieważ jest to jedyne proponowane wyjaśnienie, a to dostarcza poznawczego domknięcia.   


Jeszcze inni cierpią na chroniczną skłonność do teorii konspiracyjnych. Mają tendencję do dawania wiary w każdy spisek, ponieważ jest konspiracją. Jednak nawet w tej grupie widzimy różne style poznawcze prowadzące do myślenia w kategoriach spisków.   


Podejrzewam, że chociaż potrzeba poznawczego domknięcia nie jest jedynym powodem wpadania w teorie spiskowe, to może być głównym psychologicznym czynnikiem skłaniającym do tego rodzaju myślenia. Teorie spiskowe dostarczają dramatycznych narracji, które wyjaśniają wszystko. Nie ma niejasności, ani dwuznaczności. W rzeczywistości teorie spiskowe wykorzystują niepewność jako argument na rzecz konspiracji. Teorie spiskowe w znacznym stopniu bazują na ignorancji – niemożność dostarczenia udokumentowanego wyjaśnienia dla każdego elementu danego wydarzenia jest traktowana jako dowód spisku.            

Zrozumienie procesu poznawczego, który prowadzi do myślenia w kategoriach teorii spiskowych jest istotny dla tych, którzy chcą unikać wpadania w tę pułapkę. Kiedy jednak jesteś po uszy zanurzony w teoriach spiskowych, prawdopodobnie jest już za późno. Myślenie w kategoriach spisków jest procesem przenikającym zbyt głęboko.

 

Conspiracy Thinking and the Need for Certainty

7 lipca 2017

Tłumaczenie: Andrzej Koraszewski



Steven Novella


Neurolog, wykładowca na Yale University School of Medicine. Przewodniczący i współzałożyciel New England Skeptical Society. Twórca popularnych (cotygodniowych) podkastów o nauce The Skeptics’ Guide to the Universe.  Jest również dyrektorem Science-Based Medicine będącej częścią James Randi Educational Foundation (JREF), członek Committee for Skeptical Inquiry (CSI) oraz członek założyciel Institute for Science in Medicine.

Prowadzi blog Neurologica.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08
Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny   Coyne   2022-02-07

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk