Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 11:02

« Poprzedni Następny »


Opuść warkocz, Roszpunko


Paulina Łopatniuk 2016-06-18


Czy słyszeliście kiedyś o bezoarach? W jakiejś książce? Filmie? Na lekcji historii? Nie? Naprawmy bezzwłocznie to skandaliczne niedopatrzenie.

Harry przeskoczył ponad niskim stołem i pobiegł w stronę otwartego zestawu do warzenia eliksirów Slughorna, wyrzucając z niego słoiki i woreczki, podczas gdy potworny, gulgoczący dźwięk oddechu Rona wypełniał pokój. W końcu znalazł – zeschnięty, przypominający nerkę kamień, który Slughorn odebrał mu w czasie lekcji Eliksirów. Popędził z powrotem w stronę Rona, szarpnięciem otworzył jego usta i wepchnął do nich bezoar.


To szósty tom opowieści o Harrym Potterze (Harry Potter i Książę Półkrwi) J.K. Rowling. Zatruty miód wypity przez przyjaciela głównego bohatera nieomalże doprowadził do tragedii, na szczęście sytuację uratował bezoar.


Harry Potter
wydaje się wam nazbyt niepoważnym źródłem? Sapkowski wymieniający bezoary pośród wyposażenia pracowni alchemicznych pewnie też? Nie ma sprawy. Może zatem Benedykt Chmielowski, autor Nowych Aten, pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej? “BEZOAR jest słowo Hebrajskie, sonat jedno co i te słowa: veneni Dominus, że kamień ten przeciwko wszelkim pollet truciznom. (…) ten kamień rodzi się w żołądku Kóz Perskich, Indyjskich i Moluckich i w Peru. Cnota jego ta najchwalebniejsza, że wszelką wyprowadza truciznę i na nie pomaga“. A może Marcin Siennicki, krakowski medyk żyjący w XVI wieku?

Ten to kamień, wszyscy powiadają, iż ma pierwsze miejsce między inszemi wszystkiemi lekarstwy, które są naprzeciw iadom i truciźnie (…) Gasi każdy jad y wybawia człowieka. (…) Kamień Bezoar pomaga naprzeciw truciznom a Kidyby kto wypił go tak wiele iako waży dwanaście ziaren iego kamiennych albo kiedy nim pomaże ranę (…) tedy wybawia przyrodzenie od śmierci, a wypedza jad przez pot (…). A gdy bywa w pierścień wprawiony tedy kiedy jad był, ten w usta włożyć a ssać niego, tedy pomaga. (Siennicki, 1568, 327)


S. Falimirz, “O ziołach i mocy ich”, Bibl. UAM, Poznań; fot. MOs810, GFDL, Wikipedia
S. Falimirz, “O ziołach i mocy ich”, Bibl. UAM, Poznań; fot. MOs810, GFDL, Wikipedia

Co by tu jeszcze… Oddajmy głos Stefanowi Falimirzowi, medykowi, dworzaninowi wojewody podolskiego Jana Tęczyńskiego, autorowi pierwszego polskiego zielnika (wydanego w 1534 w Krakowie “Hortus sanitatis, O ziołach i o mocy ich“):

Ma mocz ten kamień dziwną na przeciw jadom. Bowiem gdy kto jest struty, a ten kamień połknie, który połkniony trafi jelita jako, że owego, które się w jelita wpogóło wygasza a potem przez spodek wynidzie a za się schowan będzie, a gdy co jadowitszego ukąsi tedy pomaga. Ograszki [tzn. dreszcze] leczy, zły żołądek i nerki naprawia. Jeżeli kto będzie oną rzecz pić, w której ten kamień bywa omyty.

Lepiej? Dołóżmy do tego fakt, że był bezoar chętnie stosowany przez króla Stefana Batorego, że znajdował się pośród podarków, które z okazji chrztu otrzymała królewna Anna Maria Wazówna w Warszawie w roku 1651, w osiemnastym zaś wieku biskup Wrocławia, Filip Ludwig von Sinzendorf, zapłacił za bezoar fortunę w srebrze, a powinniście się poczuć nieco bardziej zakotwiczeni w rzeczywistości. Historycznej przynajmniej.


Szesnastowieczny złoty wisior z bezoarem, Távora Sequeira Pinto Collection (Oporto), http://tinyurl.com/gm8qj44
Szesnastowieczny złoty wisior z bezoarem, Távora Sequeira Pinto Collection (Oporto), http://tinyurl.com/gm8qj44

Zanim od historii przejdziemy do bardziej przyziemnej medycyny współczesnej, należy wam się jeszcze słówko wyjaśnienia – skąd w ogóle się ów nieszczęsny bezoar wziął? Sam termin otóż jest pochodzenia arabskiego i z arabskich tekstów medycznych właśnie przywędrował w średniowieczu do Europy, choć wzmianki o podobnym cudownym kamieniu można wyśledzić już u Pliniusza Starszego (a nieopatrzonych słowem pisanym śladów wagi przywiązywanej przez starożytnych do bezoarów możemy doszukać się i wcześniej). Słowo bezoar wywodzi się z arabskiego bāzahr, co z kolei powstało z perskiego pād-zahr oznaczającego “chroniący przed trucizną”, “odganiający truciznę”, czyli – odtrutkę po prostu. I choć termin można spotkać też w tekstach wcześniejszych, jego popularyzację można najpewniej przypisać pracom Awenzoara z Sewilli, podchwyconym później też między innymi przez Majmonidesa. Wsparty zatem pismami wielkich medyków bezoar na lata zamieszkał w powszechnej świadomości jako antidotum na wszelkie trucizny stosowane tak zapobiegawczo, jak i terapeutycznie, cenione na tyle, by stać się prezentem godnym możnowładców, przechowywanym w zdobnych szkatułach, oprawianym w złote i srebrne wisiory. Skąd zaś taki niezwykły kamień wziąć (jeśli pominąć kasujących fortunę pośredników)?


Ha, tu zbliżamy się do współczesności właśnie. Otóż pośród rozmaitych opisów tłumaczących pochodzenie bezoarów, obok Pliniuszowych łez jelenich tudzież kamieni żółciowych czy nerkowych zwierząt rozmaitych, znajdujemy też to, co nazywamy bezoarami po dziś dzień. Bezoary bowiem nie są wcale czymś niespotykanym i w dzisiejszych szpitalach, jakkolwiek nie, zwykle nie na oddziałach zajmujących się zatruciami.


Bezoar bydlęcy, National Museum of Health and Medicine, http://www.medicalmuseum.mil/index.cfm?p=exhibits.virtual.hairball.index
Bezoar bydlęcy, National Museum of Health and Medicine, http://www.medicalmuseum.mil/index.cfm?p=exhibits.virtual.hairball.index

Otóż bezoar to po prostu skupisko niestrawionej (często niestrawialnej zresztą) treści pokarmowej tworzące zbity, spoisty złóg zwany czasem kamieniem rzekomym zalegający w przewodzie pokarmowym (często w żołądku). Takie właśnie kamienie “leczyły” swego czasu możnych. Preferowano ponoć bezoary kozie (smacznego), nie tylko jednak – zależnie od obszaru geograficznego i aktualnych mód bywały to też obok zupełnie przyziemnych bezoarów bydlęcych, także “kamyki” pochodzące od lam i antylop, a nawet kamienie jeżozwierzowe – tym ostatnim zresztą akurat nie tylko poświęcono kilka osobnych monografii dokumentujących ich zaszłości historyczne – m.in. “Porcupine Stones” Christophera J. Duffina czy “The Trade, Forgery and Medicinal Use of Porcupine Bezoars in the Early Modern Period (c.1500–1750)” Petera Borschberga, ale też nadal – obok bezoarów kilku innych gatunków – stanowią one i dzisiaj część tzw. tradycyjnej medycyny chińskiej, nadal też są obiektem nie tylko handlu, ale i fałszerstw, to ostatnie zresztą z korzyścią dla cierpiących na całym procederze jeżozwierzy najprawdopodobniej.


Bezoar utworzony w jelicie grubym przez nasiona owoców kaphal; CC-BY, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3056364/
Bezoar utworzony w jelicie grubym przez nasiona owoców kaphal; CC-BY, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3056364/

Obecnie – jeśli pominąć egzotyczne praktyki spod szyldu medycyny alternatywnej – bezoarów w terapiach medycznych nie stosujemy. Współcześnie medycy – tak ludzcy, jak i zwierzęcy (bezoary przytrafiają się zarówno jeżozwierzom, jak i kotom, fretkom czy nawet żółwiom) – zajmują się raczej leczeniem problemów z nimi związanych, bo też i bezoary bywają poważnym problemem. Niby nie są bardzo częste, jednak nadal, jak zauważa profesor Marlicz z Kliniki Gastroenterologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, w dużych szpitalach rocznie obserwuje się od kilku do kilkunastu takich chorych.


Fitobezoar w jelicie cienkim; CC-BY; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3097591/
Fitobezoar w jelicie cienkim; CC-BY; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3097591/


Przełykowy bezoar uformowany z ryżu; CC BY-NC 3.0, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2871618/
Przełykowy bezoar uformowany z ryżu; CC BY-NC 3.0, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2871618/

Składniki bywają doprawdy banalne. Pestki, nasiona, włókna roślinne i tym podobne “botaniczne” struktury tworzące tak zwane fitobezoary gromadzą się często wskutek zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego (towarzyszących chociażby cukrzycy), nie tylko jednak. Mogą wikłać już istniejące schorzenia i pojawiać się u pacjentów poddawanych wcześniej zabiegom operacyjnym. Bywają konsekwencją ekscentrycznych rzekomo leczniczych diet czy źle pojętej suplementacji, ale potrafią też towarzyszyć zupełnie na oko niegroźnym nawykom żywieniowym bez żadnego dodatkowego tła chorobowego. Mogą przyczyniać się do powstawania niedrożności przewodu pokarmowego (niektóre źródła oskarżają je o spowodowanie nawet do 4% przypadków niedrożności), perforacji (przedziurawień), owrzodzeń. Jesz dużo suszonych moreli? Nasion słonecznika? Pestek dyni? Sezamu? A może produktów pełnoziarnistych (serio, to nie są odosobnione przypadki)? Nie ty pierwszy, nie ty pierwsza, u niektórych jednak konsekwencje niewinnych przekąsek bywały nieprzyjemne. Nie jesz takich rzeczy? Nie szkodzi, fitobezoary powstają też bez udziału podobnych atrakcji, wystarczą pomidory, brokuły, rabarbar czy poczciwe ziemniaki bądź ryż. Że nie wspomnę o nieprzeżutych grzybach (tak, całkiem szerokie menu można by uzbierać) Nieczęsto na szczęście. Nie wpadajcie w panikę. Przypadki podobne temu z poniższej fotografii, kiedy to jelito przytkały zbite w spoistą masę resztki zupy soczewicowej są rzadkie, inaczej zresztą nie trafiałyby do prasy medycznej.


Odłożyć się w postaci bezoaru możne nawet zupa; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3987561/
Odłożyć się w postaci bezoaru możne nawet zupa; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3987561/

Zresztą trzeba przyznać, ze niekiedy pacjenci sami intensywnie zapracowują na podobne dolegliwości swoimi ekscentrycznymi nawykami kulinarnymi.


Bezoar powstały w efektu spożywania potrawki z nóżek wołowych gotowanych wraz z owłosioną skórą; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4543275/
Bezoar powstały w efektu spożywania potrawki z nóżek wołowych gotowanych wraz z owłosioną skórą; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4543275/

Tak było na przykład z historią pewnej zapewne na długo zapamiętanej przez wszystkich pacjentki, której zalegający w żołądku bezoar ważący nieomalże 2,5 kg zaskoczył zespół operacyjny nie tylko swoim niebagatelnym rozmiarem, ale i składem. Otóż poza z lekka cuchnącymi sklejającymi całość resztkami pokarmowymi wypełniające narząd masy składały się z sierści i owłosionej skóry. Brzmi trochę niepokojąco, prawda? Zwłaszcza ta owłosiona skóra. Zwłaszcza, gdy uzupełnimy historię medyczną pacjentki i wspomnimy, że podobny problem ściągnął ją do szpitala kilka lat wcześniej. Tymczasem rzecz okazała się efektem zupełnie niewinnych, choć może nie do końca przemyślanych praktyk kulinarnych. Otóż kobieta przepadała za potrawką z nóżek wołowych. Przygotowywała ją często, a że uważała, że danie jest smaczniejsze, gdy gotowane wraz ze skórą i owłosieniem… Cóż, sami rozumiecie. Po kamieniu pozostało chorej owrzodzenie ściany żołądka (taka odleżyna de facto) i osiągnięte po konsultacji z ekipą medyczną postanowienie zmiany diety.


W tym konkretnym przypadku leczeniu towarzyszyła także konsultacja psychiatryczna związana z budulcem tworzącym bezoar. Nie, nie chodzi o nietypowe zwyczaje kulinarne pacjentki – te ujawniły się dopiero podczas konsultacji. Kluczowym elementem były włosy. Bezoary złożone z włosów (zwane trichobezoarami) w przeciwieństwie do tych roślinnych zazwyczaj wiążą się nie z zaburzeniami ruchomości przewodu pokarmowego, a z zaburzeniami natury psychiatrycznej. Otóż u ich początków nader często leży spożywanie włosów. Tak, dobrze zrozumieliście. Chorzy jedzą włosy.


Ta pacjentka jadła włosy i owczą wełnę; CC BY-NC 3.0, http://www.sajs.org.za/index.php/sajs/article/view/1205/599
Ta pacjentka jadła włosy i owczą wełnę; CC BY-NC 3.0, http://www.sajs.org.za/index.php/sajs/article/view/1205/599


Plakat historii Roszpunki w wersji Disneya; Wikipedia
Plakat historii Roszpunki w wersji Disneya; Wikipedia


Niekiedy schodzący do jelita bezoarowy warkocz może się urwać, dając początek małym jelitowym bezoarkom potomnym; CC-BY, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4835156/
Niekiedy schodzący do jelita bezoarowy warkocz może się urwać, dając początek małym jelitowym bezoarkom potomnym; CC-BY, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4835156/


Długi schodzący do jelita warkocz Roszpunki (po lewej część wypełniająca żołądek); http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3812444/
Długi schodzący do jelita warkocz Roszpunki (po lewej część wypełniająca żołądek); http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3812444/

Trichobezoary (opisywane zresztą w literaturze jako najczęstsze bezoary w ogóle) niemal zawsze formują się w żołądku, z czasem wypełniając go całkowicie, niekiedy pączkując dodatkowo splątanym “warkoczem” opuszczającym się dalej, do dwunastnicy. Kojarzycie spisaną przez braci Grimm opowieść o Rapunzel (Roszpunce), uwięzionej przez czarownicę w wieży pięknej (jak to w baśniach) dziewczynie i jej długich włosach, po których można się było do rzeczonej wieży wspiąć? Albo może chociaż znacie inspirowanych nią “Zaplątanych” Disneya? Jeśli tak, na pewno rozumiecie skojarzenie, na bazie którego zaczęto podobne przypadki określać mianem zespołu Roszpunki (Rapunzel). Zespół Roszpunki to dolegliwość towarzysząca szczególnie chętnie trichofagii i/lub trichotillomanii, niezwykłym zaburzeniom charakteryzującym się kompulsywnym odpowiednio zjadaniem i wyrywaniem sobie włosów, pojawia się także wtórnie do rozmaitych innych schorzeń psychiatrycznych – od schizofrenii po zespół stresu pourazowego – i zaburzeń rozwojowych (stąd też właśnie konsultacja psychiatryczna u pechowej kulinarnie pacjentki wspomnianej wcześniej). Znów nie zawsze, oczywiście. Szacuje się, że zaledwie u 1% pacjentów obciążonych trichofagią powstaną trichobezoary, trzeba zresztą lat, by nagromadzone włosy zebrały się w masę potencjalnie dającą objawy kliniczne – czasem ostre, związane z niedrożnością, jak bóle brzucha, nudności, wymioty, zwłaszcza poposiłkowe, niekiedy zaś przewlekłe, mniej rzucające się w oczy – utratę masy ciała (aż do poziomu wzbudzającego podejrzenia o anoreksję), anemię. Zalegająca w żołądku i jelitach masa może dać początek owrzodzeniom, może też, przytykając ujście dróg żółciowych przyczynić się do rozwoju żółtaczki czy zapalenia trzustki bądź dać początek wgłobieniom. Najczęściej problemy dotyczą dorastających dziewcząt (jakkolwiek przynajmniej po części przypisuje się to zwyczajowo dłuższym u przedstawicielek ich płci włosom), nie omijają jednak dzieci (płci dowolnej) ani osób w wieku bardziej zaawansowanym. I ty możesz zostać Roszpunką, można nieco zgryźliwie podsumować. Niezależnie od płci i wieku.


Trichobezoar w trakcie usuwania; CC BY-NC 3.0, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4105424/
Trichobezoar w trakcie usuwania; CC BY-NC 3.0, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4105424/

I nie, jak już się prawdopodobnie domyślacie, ani włosy, ani resztki pokarmowe bynajmniej nie wyczerpują bogactwa bezoarowej treści.


Rezultat nieudanej próby samobójczej – bezoar z pianki poliuretanowej; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4425762/
Rezultat nieudanej próby samobójczej – bezoar z pianki poliuretanowej; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4425762/

Bo skoro mogą zatkać przewód pokarmowy resztki posiłku, to czemuż by nie na przykład tabletki? I słusznie – farmakobezoary też bywają niezwykle efektownym zjawiskiem. Skoro włosy, czemu by nie wełna czy bawełna? A może odrębną klasę bezoarów warto by wydzielić dla kamieni powstałych przy udziale konkretnych typów pokarmów? Dlaczego nie. Tak się właśnie czyni przy pewnych typach owoców dających początek bezoarom szczególnie często w pewnych rejonach świata. Mówimy również o laktobezoarach, spotykanych głównie u niemowląt, a utworzonych specyficznie z resztek mlecznych. Bezoary z gumy do żucia też się zresztą zdarzają. Skoro jadalne resztki roślinne, to przecież mogą się zdarzyć i takie niejadalne – ot, gałązki, korzonki i tym podobne także mogą przecież zbudować w żołądku przeszkodę. A skoro niekoniecznie jadalne, skoro niejednokrotnie mówimy o osobach z zaburzeniami natury psychiatrycznej, to w ogóle możemy puścić wodze fantazji. Bezoar z drobiazgów metalowych? Proszę bardzo. A może plastik? Ależ oczywiście. Kamyki? Naturalnie. Nie zdziwcie się też, gdy natraficie na bezoar powstały wskutek (nieudanej) próby samobójczej, jak u pewnego pacjenta, który w celach samobójczych spożył zestaw chemikaliów, które jednakowoż miast wywołać planowany skutek przereagowały, tworząc w przełyku, żołądku i jelicie cienkim nieszczęśnika coś na kształt odlewu z pianki poliuretanowej.


A jeśli ten ostatni przykład wydał się wam niezwykły, wyobraźcie sobie zaskoczenie ekipy chirurgicznej usuwającej fitobezoar z jelita cienkiego pewnej staruszki (lat 82). Gdy po nacięciu pętli jelita krętego medycy wyjęli ze środka blokujący przewód pokarmowy mierzący 5,5cm roślinny “guz”, z jego wnętrza wyskoczył nieoczekiwanie intruz, którego nikt się nie spodziewał.


Z wnętrza usuniętej z jelita zielonkawej masy wyskoczył niewielki stawonóg; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3028123/
Z wnętrza usuniętej z jelita zielonkawej masy wyskoczył niewielki stawonóg; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3028123/

Pośród resztek pokarmowych, jak się okazało, ciemną i wilgotną norkę znalazł niewielki równonóg, kuzyn naszej stonogi, zwierzątko często i chętnie zresztą zasiedlające wilgotne ciepłe stanowiska pełne rozkładających się szczątków roślinnych, choć zazwyczaj, cóż, raczej nie takie jednak. Niezależnie od drogi, jaką zwierzak trafił w tę cokolwiek ekscentryczną lokalizację, bardziej oczekiwanym przez lekarzy gościem byłaby zapewne choćby i hiszpańska inkwizycja.


(Przypominam tylko, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:

Bezoary w historii – nie tylko odtrutka idealna. A Ryś, B Siek, J Sein Anand; Przegląd Lekarski 2012;69(8):638-41

Wiara w magiczną moc klejnotów w Polsce w czasach renesansu i baroku. E Letkiewicz; Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska Lublin Polonia 2003;1:69-82

Wisior opasany taśmami brązowymi z cmentarzyska kultury wielbarskiej i zagadnienie występowania bezoarów. K Czyżewska, B Dziurdzik, T Grabarczyk, A Jankun, K Wasylikowa; Acta Universitatis Lodziensis Folia Archaeologica 1996;20:19-32

Bezoar stones, magic, science and art. MDS Barroso; Geological Society, London, Special Publications 2013;375, doi:10.1144/SP375.11

The bezoar stone: a princely antidote, the  Tavora Sequeira Pinto Collection – Oporto. MDS Barroso; Acta med-hist Adriatica 2014;12(1);77-98

Intestinal obstruction due to phytobezoars: An update. E Dikicier, F Altintoprak, OV Ozkan, O Yagmurkaya, MY Uzunoglu; World Journal of Clinical Cases 2015;3(8):721-6

Rapunzel Syndrome: A Comprehensive Review of an Unusual Case of Trichobezoar. V Gonuguntla, D-D Joshi; Clinical Medicine & Research 2009;7(3):99-102

Rapunzel syndrome due to ingested hair extensions: Surgical and psychiatric considerations. DC Flaherty, F Aguilar, B Pradhan, H Grewal; International Journal of Surgery Case Reports 2015;17:155-7

Rapunzel syndrome: A rare presentation with multiple small intestinal intussusceptions. BK Prasanna, K Sasikumar, U Gurunandan, GS Sreenath, V Kate; World Journal of Gastrointestinal Surgery 2013;5(10):282-4

Trichobezoar: a diagnosis which is hard to swallow and harder to digest. PB Sanneerappa, HM Hayes, E Daly, V na Moodley; BMJ Case Reports 2014;2014 pii: bcr2013201569

Very early onset trichotillomania presenting with recurrent trichobezoar: conventional wisdom questioned. V Menon, S Shaik, P Mohan; International Journal of Trichology 2015;7(1):36-7

Cows-feet soup: a rare cause of recurrent trichobezoar. MF Kiernan, S Kamat, F Olagbaiye; BMJ Case Reports 2012;2012 pii:bcr0220125787

An unusual cause of small bowel obstruction in children: lentil soup bezoar. C Plataras, N Sardianos, S Vlatakis, K Nikas; BMJ Case Reports 2014;2014:bcr2013203316

Case report: Colonic bezoar due to Box Myrtle seeds: A very rare occurrence. NS Chauhan, D Sood; The Indian Journal of Radiology & Imaging 2011;21(1):21-23

Bizarre behaviour, bizarre intruder and bizarre bowel obstruction. S Di Saverio, F Catena, F Coccolini, F Gazzotti, F Filicori, L Ansaloni; BMJ Case Reports 2010;2010:bcr1120092486

Chewing Gum Bezoars of the Gastrointestinal Tract. DE Milov, JM Andres, NA Erhart, DJ Bailey; Pediatrics 1998;102(2):e22

Vomiting and Gastrointestinal Obstruction in a Red-Footed Tortoise (Chelonoidis carbonaria). C Romeijer, H Beaufrère, D Laniesse, SM Birch, S MacKenzie, L Melville, N Moens. Journal of Herpetological Medicine and Surgery 2016;26(1-2):32-35

Gastrolithiasis in Prehensile-Tailed Porcupines (Coendou prehensilis): Nine Cases and Pathogenesis of Stone Formation. M Spriggs, KA Thompson, D Barton, J Talley, K Volle, I Stasiak, L Beyea, A Guthrie, A Roda, C Camborata, AF Hofmann, LR Hagey; Journal of Zoo and Wildlife Medicine 2014;45(4):883-891

Endoscopic removal of foreign bodies from the upper gastrointestinal tract: 5-year experience. MH Emara, EM Darwiesh, MM Refaey, SM Galal; Clinical and Experimental Gastroenterology 2014;7:249-253

Laparoscopic Management of Acute Pancreatitis Secondary to Rapunzel Syndrome. B Koushk Jalali, A Bingöl, A Reyad; Case Reports in Surgery 2016;2016:7638504

Neonatal Gastric Lactobezoar: Management with N-Acetylcysteine. S Bajorek, R Basaldua, K McGoogan, C Miller, CB Sussman; Case Reports in Pediatrics 2012;2012:Article ID 412412

Gastric lactobezoar – a rare disorder? P Heinz-Erian, I Gassner, A Klein-Franke, V Jud, R Trawoeger, C Niederwanger, T Mueller, B Meister, S Scholl-Buergi; Orphanet Journal of Rare Diseases 2012;7:3

“Jodhpur Bezoar”: Giant Polyurethane Bezoar. MK Gupta, K Kant, Vishnoi A, A Kumar; The Indian Journal of Surgery 2015;77(Suppl 1):120-122

 



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj




Komentarze
1. Chapeau MEF 2016-06-18


Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po raz kolejny twierdzenie, że płeć nie jest binarna, ale bez żadnych nowych argumentów   Coyne   2024-03-29
Jak małpy człekokształtne (włącznie z ludźmi) straciły swoje ogony   Coyne   2024-03-26
Ale najpierw kawa   Tonhasca Júnior   2024-03-21
Ideolodzy: dlaczego nauczanie genetyki musi mieć charakter społeczno-polityczny   Coyne   2024-03-19
Przepływ genów od neandertalczyków i denisowian do ludzi „współczesnych” i odwrotnie   Coyne   2024-03-14
Wejdź – skoro nalegasz   Tonhasca Júnior   2024-03-09
Czy “bezpłciowe” bakterie tworzą biologiczne gatunki?   Coyne   2024-03-06
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Kolejna błędna próba skorygowania ewolucji   Coyne   2024-02-22
Ryjący w ziemi przedsiębiorcy   Tonhasca Júnior   2024-02-15
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Wejdź, powiedziała, dam ci schronienie przed burzą   Tonhasca Júnior   2024-01-15
Czy ludzie wyewoluowali w wodzie?   Coyne   2024-01-08
Jak upadają wielcy   Tonhasca Júnior   2024-01-04
Oczy reniferów zmieniają kolor, żeby łatwiej im było dostrzec jadalne porosty   Coyne   2023-12-30
Życzliwi przestępcy   Tonhasca Júnior   2023-12-28
Conor Friedesdorf (i Alexander Barvinok) o ideologicznym przymusie na amerykańskich uczelniach   Coyne   2023-12-26
Zdumiewający manipulatorzy   Tonhasca Júnior   2023-12-25
Nie gryzie się ręki, która cię zapyla   Tonhasca Júnior   2023-10-19
Rewolucja komunikacyjna   Hannam   2023-10-18
BBC szerzy propagandę rolnictwa organicznego, a biedni na świecie cierpią   i Kathleen Hefferon   2023-10-13
Niezwykły przypadek koewolucji i specyficzności zapylacz/storczyk   Coyne   2023-10-07
Płeć męska lub żeńska: nie ma nic pomiędzy   Elliot   2023-10-03
Myślenie intuicyjne i analityczne   Novella   2023-09-29
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
Jak (i dlaczego) ośmiornica edytuje swój RNA   Lewis   2023-09-23
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
Do jakiego stopnia pary mają wspólne cechy?   Novella   2023-09-14
Kenia daje zielone światło 58 projektom GMO – naukowcy na całym świecie kontynuują badania w dziedzinie biotechnologii, mimo procesów sądowych i dezinformacji   Ombogo   2023-09-08
Lancet atakuje anty-przebudzenie, a czytelnik odpowiada   Coyne   2023-08-24
Więcej wyrafinowanej teologii: uczony religijny zastanawia się, czy neandertalczycy mieli nieśmiertelne dusze   Coyne   2023-08-16
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Mało znana strona ryjkowców   Tonhasca Júnior   2023-08-11
Dlaczego nie można być osobą transrasową?   Coyne   2023-08-10
Walka z malarią za pomocą inżynierii genetycznej   Novella   2023-08-08
Jak restrykcje Unii Europejskiej podsycały głosy przeciwko GMO, jak również głód na globalnym Południu, a zwłaszcza w Afryce   Oria   2023-08-02
Nieznośni mali pomocnicy   Tonhasca Junior   2023-07-29
Macedońskie skarby   Tonhasca Júnior   2023-07-26
GMO i motyle   Novella   2023-07-25
Narzucanie ideologii naturze: Kew Garden celebruje „rośliny queer”   Coyne   2023-07-24
Smak miesiąca   Tonhasca Júnior   2023-07-20
Kłopoty na wylocie   Szczęsny   2023-07-18
Ideologiczne podważanie biologii   i Luana S. Maroja   2023-07-17
Role mężczyzn i kobiet w polowaniu, raz jeszcze   Coyne   2023-07-15
David Hillis o specjacji   Coyne   2023-07-13
Niechętni dawcy i pracowici biorcy   Tonhasca Júnior   2023-07-08
Grube problemy z jelitem   Szczęsny   2023-07-07
Badaczka z Leakey Foundation twierdzi, że kości orangutanów mówią nam, że biologiczna płeć jest spektrum, a nie binarna   Coyne   2023-06-30
Przez dziurkę od klucza   Szczęsny   2023-06-24
Nowa (nie podparta żadnymi dowodami) hipoteza, która eliminuje role płciowe w społecznościach łowców-zbieraczy   Coyne   2023-06-22
Błędne wyobrażenia o ewolucji   Coyne   2023-06-16
Influencerzy z podziemia   Tonhasca Júnior   2023-06-13
Jak wyewoluowało ubarwienie ostrzegawcze?   Coyne   2023-06-12
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
Kolczasty problem   Tonhasca Júnior   2023-06-06
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Błędna krytyka genetycznych testów na pochodzenie   Coyne   2023-06-02
Zdatny do lotu   Tonhasca Júnior   2023-06-01
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
Główny problem w filogenezie zwierząt wydaje się być rozwiązany   Coyne   2023-05-26
Americana   Tonhasca Júnior   2023-05-24
Czy uprawa jabłek odzwierciedla bigoterię?   Coyne   2023-05-18
Kenia: Musimy zająć się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, ale najpierw musimy położyć kres dezinformacji na temat upraw modyfikowanych genetycznie   Oria   2023-05-16
Czytanie myśli z fMRI i AI   Novella   2023-05-05
Jest lepiej niż myślisz   Lomborg   2023-05-03
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Niewygodna historia   Ferguson   2023-04-28
Biologia rezygnacji z działania: kiedy kontynuować, a kiedy spasować   Coyne   2023-04-26
Porywacze ciał   Tonhasca Júnior   2023-04-25
Porażka jest kluczowym składnikiem innowacji   Ridley   2023-04-22
Używanie roślin jako biofrabryk   Novella   2023-04-14
Dawno zmarli przemawiają do nas   Tonhasca Júnior   2023-04-12
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Uganda: aktywiści przeciwni biotechnologii szerzą dezinformację   Wetaya   2023-04-05
Anglia pozwala na uprawy poddane edycji genów   Novella   2023-04-03
Recenzja z książki  Can “The Whole World” Be Wrong?   Rose   2023-04-01
Psychologia ewolucyjna dla początkujących   Coyne   2023-03-27
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
Gigantyczna armia małych zabójców   Tonhasca Júnior   2023-03-22
Colin Wright broni binarności płci u zwierząt   Coyne   2023-03-15
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Zmienić język w ekologii i biologii ewolucyjnej! Przykład anemii sierpowatej   Coyne   2023-03-13
Wzrost liczby nieobecnych ojców i towarzyszące temu społeczne problemy   Geary   2023-03-11
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Dezinformacja o GMO: Kenijczykom będzie trudno podejmować racjonalne decyzje i to może kosztować życie   Mykonyo   2023-02-24
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
ChatGPT niemal zdaje lekarski egzamin końcowy   Novella   2023-02-21
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
Postmodernizm obnażony   Dawkins   2023-02-14
Powody naszych wierzeń. Jak i dlaczego irracjonalność trzyma nas w swoich szponach i jak możemy z tym walczyć?   Pinker   2023-02-13
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
W nowej książce jest słuszna krytyka idei, że są lepsze i gorsze gatunki, ale jest także błędne twierdzenie, że gatunki nie są realne   Coyne   2023-02-06
Kolczatki wydmuchują bąbelki śluzu z nosa, żeby się ochłodzić   Coyne   2023-02-02
Mali i zręczni influencerzy   Tonhasca Júnior   2023-01-31
Dowody na ewolucję: Bezwłose zwierzęta mają martwe geny na sierść   Coyne   2023-01-23
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Bąkojady czyszczą nosorożce   Coyne   2023-01-18
Mózg używa geometrii hiperbolicznej   Novella   2023-01-16
O wspaniały nowy świecie   Tonhasca Júnior   2023-01-12
Ciepło zabija. Zimno zabija wielu więcej   Jacoby   2023-01-09

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk