Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 16:55

« Poprzedni Następny »


Metamorfozy

 


Athayde Tonhasca Júnior 2022-04-09

Fig 1. Manuskrypt Owidiusza na pergaminie, Xi do XIII wieku. Biblioteca Nazionale di Napoli.
Fig 1. Manuskrypt Owidiusza na pergaminie, Xi do XIII wieku. Biblioteca Nazionale di Napoli.

(Jerry A Coyne: Dzisiaj mamy niezwykłe połączenie biologii, sztuki i historii nauki przysłane przez Athayde’a Tonhasca Júniora. Napisał mi: “Niektórych Twoich czytelników może zainteresować historia Marii Merian, niezwykłej i mało znanej przyrodniczki”.)


Poemat Owidiusza Metamorfozy (8 n.e.) jest zestawem mitów i legend wokół centralnego tematu przekształcenia lub metamorfozy, od greckiego meta (zmiana) i morfe (kształt). Poemat wywarł głęboki wpływ na zachodnią literaturę i sztukę, więc inspirowani klasycyzmem biolodzy i przyrodnicy mieli doskonałe słowo do opisania jednego z najbardziej fascynujących i zagadkowych zjawisk biologicznych.


Metamorfoza jest procesem, w którym pewne owady i inne zwierzęta ulegają radykalnej zmianie kształtu i funkcji, kiedy przechodzą z niedojrzałej do dorosłej postaci. Ta transformacja wymaga całkowitego rozpłynięcia się wewnętrznych narządów i ich ponownego zgromadzenia się w całkowicie nowym stworzeniu: patrz na przykład jak gąsienica zamienia się w motyla. Nadal nie rozumiemy w pełni mechanizmu i procesów chemicznych metamorfozy.


Metamorfoza wydaje się tak dezorientująca, że przez stulecia nikt nie uważał, by larwa i owad były tym samym zwierzęciem. Ten pogląd zaczął zmieniać się wraz z pracami Jana Goedarta (1617–1688) i Jana Swammerdama (1637–1680), holenderskich przyrodników i entomologów, którzy pokazali, że larwa, poczwarka i dorosły owad były fazami rozwoju jednego osobnika.


Rysunki i opisy Goedarta i Swammerdama zauważyła młoda imigrantka niemiecka, Maria Sibylla Merian (1647-1717), kobieta o niezwykłej biografii. Od czasu, kiedy była nastolatką, Merian malowała, zbierała i badała rośliny i owady, szczególnie ćmy i motyle. Wyszła za mąż i założyła rodzinę, ale nigdy nie porzuciła swojej sztuki i badań naukowych. Kiedy mąż ją opuścił przeniosła się do Amsterdamu i zarabiała na życie swoje i dwóch córek publikacjami, sprzedażą samodzielnie wyrabianych farb i płócien oraz uczeniem młodych kobiet malarstwa i hafciarstwa.


W 1699 roku w wieku 52 lat Merian i jej młodsza córka wybrały się do Surinamu, wówczas holenderskiej kolonii. Podczas wyprawy, która wymagałaby i dzisiaj niemałej odwagi, panie Merian przez dwa lata podróżowały przez południowoamerykańską dżunglę, obserwując, rysując i zbierając rośliny i zwierzęta. Merian była jedną z pierwszych ludzi, którzy opisali pasożytniczą osę wyłaniającą się z kokonu ćmy lub motyla, i metamorfozę tropikalnego motyla. Obie kobiety wróciły do Amsterdamu obładowane spreparowanymi okazami roślin i zwierząt. Merian opublikowała książkę o swoich badaniach, Metamorphosis insectorum Surinamensium, i do śmierci kontynuowała malowanie, publikowanie i handlowanie okazami.  


Fig. 2. Tom Metamorphosis insectorum Surinamensium oprawiony w skórę cielęcą z towarzyszącym tekstem po łacinie. Merian zadedykowała ksiażkę “wszystkim miłośnikom i badaczom przyrody”.  



Artyści-przyrodnicy owych czasów byli przewidywalni i formalni: na ogół przedstawiali okazy pojedynczo na neutralnym tle. Merian jednak rysowała i malowała zwierzęta i rośliny w ich środowisku i we wzajemnej interakcji. Jej obrazy były opisowe, na przykład pokazujące reprodukcyjny cykl kwiatu od pączka do owocu. Albo też wszystkie fazy motyla, od gąsienicy do imago (dorosłego, dojrzałego etapu), włącznie z rośliną-gospodarzem. Obrazy Merian pokazują ekologiczne społeczności na dwa stulecia zanim niemiecki zoolog Ernst Haeckel ukuł termin oecologie, który stał się podstawą dziedziny ekologii.


Fig 3. Cykl życia motyla i granatu (Punica granatum). Metamorphosis insectorum Surinamensium, wydanie 1726.



Fig 4. Mrówki i pająki z Surinamu. Metamorphosis insectorum Surinamensium, 1705:



Artystyczny styl Merian stał się standardem naukowych ilustracji nadal używanym w dzisiejszych przewodnikach do przyrody. Dzięki pięknej sztuce i poprawnym obserwacjom Merian rozprzestrzeniła wiedzę o biologicznych zjawiskach i pomogła w odrzuceniu zakorzenionego poglądu, że owady powstają spontanicznie.


Fig 5. Metamorfoza żaby, M.S. Merian, 1701.



Fig 6. Kajman okularowy (Caiman crocodilus) i cylindrowiec koralowy (Anilius scytaleMetamorphosis insectorum Surinamensium, 1705.



Merian była szanowana i uznana jako przyrodniczka w swoim pokoleniu. Carl Linnaeus klasyfikował później owady w oparciu o jej rysunki, a Goethe, który był poetą i przyrodnikiem, wychwalał Merian za jej zdolność poruszania się “między sztuką i nauką, między obserwacją przyrody i artystycznym zamiarem”. Z czasem jednak jej prace zostały zapomniane aż do lat 1970., kiedy radziecka Akademia Nauk ponownie opublikowała jej obrazy. Świat na nowo odkrył osiągnięcia Merian i honorowano ją na banknotach, znaczkach pocztowych, w akademickich publikacjach, książkach i wystawach muzealnych. Rodzaj roślin (Meriania), jaszczurka (Salvator merianae), ropucha (Rhinella merianae), pająk (Metellina merianae), wśród innych gatunków, otrzymały nazwy na jej cześć. Te pochwały są w pełni zasłużone. Maria Sibylla Merian była kobietą, która uczyniła naukę piękną.


Fig 6. Niemiecki banknot z portretem Marii Sibylli Merian i pasożytniczej osy.



Readers’ wildlife photos 1552

Maria Merian, a remarkable and not widely known scientist

Why Evolution Is True, 23 lutego 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

 

Athayde Tonhasca Júnior jest brazylijskim entomologiem.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk