Masz szczątkowe mięśnie, które poruszały wąsy twoich przodków

Powiedziałem mu, że nawet o tym nie słyszałem, ale natychmiast znalazłem co następuje w Wikipedii w artykule “Human vestigiality” (warto zajrzeć):

U wielu ssaków, (ale nie u ludzi), górna warga i okolice zatok są kojarzone z wąsami lub włosami czuciowymi (wibrysami), które służą funkcjom czuciowym. U ludzi te włosy czuciowe nie istnieją, ale nadal są sporadyczne wypadki, gdzie można znaleźć elementy związane z mięśniami torebkowymi wibrysów lub mięśniami zatokowymi włosów czuciowych. W oparciu o badania histologiczne górnych warg 20 zwłok, Tamatsu i in. stwierdzili, że struktury przypominające takie mięśnie były obecne u 35% (7/20) badanych okazów^[50].

Naturalnie poszedłem do cytowanego źródła: krótkiego artykułu Yuichi Tamatsu i in. w “Clinical Anatomy” z 2007 r. (odnośnik i link poniżej). Artykuł pokazuje coś, co dla mnie (a nie jestem anatomem) wygląda na szczątki mięśni, które poruszają wąsami u naszych ssaczych krewnych – i u naszych wąsatych przodków.

Wąsy ssaków zwane są “wibrysami” i w większości są ruchome (przynajmniej częściowo mają funkcję dotykową, chociaż mogą mieć także inne funkcje). Oto jak opisuje Wikipedia jak i dlaczego ruszają się:

Mieszki pewnych grup wibrysów u niektórych gatunków są ruchome. Na ogół wibrysy nadoczodołowe, jarzmowe i makrowibrysy sa ruchome, podczas gdy mikrowibrysy nie są. Odbija się to w opisach anatomicznych, które zidentyfikowały muskulaturę związaną z makrowibrysami, a której nie ma dla mikrowibrysów. Mała „proca” mięśniowa jest przyczepiona do każdego makrowibrysa i może poruszać go mniej lub bardziej niezależnie od innych, podczas gdy większe mięśnie w otaczającej tkance poruszają razem wiele lub wszystkie mikrowibrysy.  

Wśród gatunków z ruchomymi makrowibrysami niektóre (szczury, myszy, latające wiewiórki, myszoskoczki, szynszyle [sic], chomiki, ryjówki, jeżozwierze, oposy) poruszają je do przodu i do tyłu w ruchach zwanych whisking , podczas gdy inne gatunki (koty, psy, szopy pracze, pandy) nie wydają się tego robić. Dystrybucja typów mechanoreceptorów w mieszkach wibrysów różni się u kotów i szczurów, co może odpowiadać różnicy sposobów, w jaki są używane. Ruchy whisking należą do najszybszych ruchów u ssaków. U wszystkich zwierząt, które je wykonują i u których je jak dotąd mierzono, są one szybkimi reakcjami na warunki behawioralne i środowiskowe. Pojawiają się w rundach o różnej długości z tempem między 3 a 25 ruchów na sekundę. Ruchy wąsów są ściśle skoordynowane z ruchami głowy i ciała.

Jak pamiętacie, wyewoluowaliśmy od przypominającego ryjówkę przodka, a więc prawdopodobnie przodka, który potrafił poruszać wąsami.

W artykule Tamatsu i in. przeciwstawiają mięśnie wąsów (mięśnie “sinus hairs”, inna nazwa wibrysów) normalnym włosom na ciele. Te ostatnie mają gładkie mięśnie przywłosowe, arrector pili, które potrafią podnieść każdy włos mimowolnie, kiedy jest zimno lub boimy się, dając nam gęsią skórkę. Jak pisałem w Ewolucja jest faktem, są one prawdopodobnie szczątkowe u ludzi, bo nie musimy wyglądać na większych przez nastroszenie włosów (w odróżnieniu od kotów, które stroszą się, kiedy czują zagrożenie), a stawianie włosów na sztorc w zimnie nie dostarcza  wiele izolacji cieplnej, jako że jesteśmy „nagimi małpami”. Wydaje się, że arrector pili są pozostałością po ssaczych przodkach, którzy mogli używać tych mięśni adaptacyjnie, a więc są dowodem na naszą ewolucję.  

Tutaj jest ilustracja pokazująca arrector pilus, pomarańczowoczerwona wstęga przyczepiona do mieszka włosowego po lewej stronie blisko środka:

W odróżnieniu od tego, wąsy są przyłączone do specjalnych “mięśni kapsularnych” i można poruszać nimi dobrowolnie;inaczej niż gładkie arrector pili, są one prążkowane.

Tamatsu i in. szukali tych “mięśni kapsularnych” robiąc sekcję 20 zwłok (11 mężczyzn i 9 kobiet) i badając wycinki górnej wargi pod skaningowym mikroskopem elektronowym. Znaleźli coś, co wyglądało jak „mięśnie wibrysów” u 4 mężczyzn i 3 kobiet czyli 35% próby. Nie będę zagłębiał się w szczegóły, a tylko pokażę kilka zdjęć, które przedstawiają oni jako dowody wraz z ich podpisami (wcięte). Proszę zauważyć mięsień prążkowany w (b), który widać wyraźniej na drugim zdjęciu poniżej: 

Sections through the upper lip. a: Light micrograph of a section of the upper lip region of a 76-yearold female. The right side of the figure is medial and the left side is lateral. Arrows indicate the location and direction of muscle fascicles. The fascicles diverge from the orbicularis oris layer and course to the dermis (D). SC, subcutaneous tissue; ML, muscle layer. Azan-Mallory stain. b: Magnified light micrograph of the rectangular, outlined area shown in (a). The arrows indicate the course of a muscle fiber having a striated pattern and collagen fibers. This bundle courses to a hair follicle (HF). [Scale: bar = 1 mm in (a) and 0.5 mm in (b)]

Higher magnification light micrograph (c) and SEM micrograph (d) of the rectangular, outlined area shown in (b). Arrows indicate an attachment area between the hair follicle and collagen fibers continued from the muscle fiber located in the subcutaneous tissue. [Scale bars: 250 microns in both photos]

Tutaj jest wyraźny mięsień prążkowany:

High magnification light micrograph of the small rectangular outlined area shown in (b). A striated pattern can be seen in the muscle fiber. Scale bar = 25 microns

Autorzy wnioskują, że te mięśnie są podobne do mięśni poruszających wibrysami u ssaków:

. . . w odcinkach, które pokazywały pionowe sekcje mieszków włosowych, zaobserwowano, że te mięśnie i wiązki kolagenowe otaczały zewnętrzną połowę mieszka włosowego. Ta konfiguracja różni się od mięśni arrector pili włosów ciała, które przyczepione są do mieszka w jednym punkcie, ale pokazuje podobieństwo do mięśni wargowych górnych wibrysów, opisanych przez Dorfa (1982). Według jego raportu mięśnie wargowych górnych wibrysów obejmują mieszki. Ponadto w pobliżu tych mieszków znaleźliśmy wiele naczyń krwionośnych zawierających krwinki. Z powodu cienkich ścianek i dużej średnicy te naczynia krwionośne uznaliśmy za żyły, o jakich wiadomo, że są stowarzyszone z mieszkami włosowymi jarzmowymi. Występowanie u 35% popiera ten wniosek, biorąc pod uwagę, że narządy atawistyczne nie istnieją u wszystkich osobników.

Struktur szczątkowych, takich jak zęby mądrości i mięśnie, które poruszają uszy, często brak u wielu osobników – jedna z oznak, że cecha ta nie ma żadnego użycia lub tylko ograniczone. Jeśli jesteś mężczyzną, pytasz się pewnie teraz: „Gdybym miał wąsy, czy mógłbym nimi poruszać, gdybym należał do tych, którzy mają te mięśnie?” Albo, jeśli masz wąsy, prawdopodobnie już to próbowałeś podczas czytania tego. Nic z tych rzeczy jednak, ponieważ wąsy nie są równoważnikiem ssaczych wibrysów. Wąsy składają się z normalnych włosów ciała. a więc, choć mogą być poruszane przez arrector pili, nie można nimi poruszać dobrowolnie.

Przyjmijmy odkrycie Tamtsu i in. jako wstępne, ale bardzo sugestywne, ponieważ autorzy wiedzieli, jakiego rodzaju mięśni szukają, i znaleźli je. I te mięśnie znajdują się tylko u ułamka osobników, a także u kobiet. Wygląda to na anatomiczną pozostałość po naszych wąsatych przodkach: cechę szczątkową, która zaświadcza o fakcie ewolucji.

____________

Tamatsu, Y.; K. Tsukahara, Kazue; M. Hotta and K. Shimada. 2007. “Vestiges of vibrissal capsular muscles exist in the human upper lip“. Clinical Anatomy. 20(6): 628–31.

You have vestigial muscles that moved the whiskers of your ancestors

Why Evolution Is True, 10 czerwca 2017

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska