Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 12:00

« Poprzedni Następny »


I pijcie łzy moje, czyste rzęsiste


Paulina Łopatniuk 2019-08-03

<div id=\

Thelazia callipaeda w kocim oku; CC BY 2.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3356600/

 



Nie będzie w tym ani grama przesady, jeśli powiem, że styk okulistyki i parazytologii to rejon szczególnie delikatny. Patologia oka wzbudza emocje rzadko na fanpejdżu patologów spotykane, od najgłębszego obrzydzenia i przerażenia po najżywszą fascynację, gdy zaś pożenić ją z przebogatym światem pomieszkujących niekiedy w naszych (i nie tylko naszych) ciałach pasożytów, powstaje mieszanka gwarantująca uwagę i reakcje czytających, jakkolwiek nie zawsze może będą to reakcje pozytywne, a uwaga niekoniecznie okaże się życzliwa. Ale niemało parazytków w oczy właśnie celuje, więc nie sposób zagadnienia unikać.


Psie oko pełne nicieni; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4316761/
Psie oko pełne nicieni; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4316761/

Choć do okulistyki potrafią przytulać się organizmy z bardzo różnych grup systematycznych, szczególne miejsce w waszych sercach (nie, niekoniecznie dosłownie, o pasożytach w sercu opowiem innym razem) zdają się zajmować nicienie. Przy nicieniach zatem na razie pozostaniemy, choć przyjdzie jeszcze czas także na zahaczające o oko płazińce czy pierwotniaki. Świat stawonogów dumnie reprezentowały już nużeńce potrafiące niekiedy napsuć krwi także okulist(k)om, ale i tu wiele by jeszcze można opowiedzieć. Kiedyś. 


Nicieni potrafiących atakować oczy jest wiele. Prawdopodobnie kojarzycie dobrze chociażby Loa loa, który to gatunek swego czasu został bohaterem jednej z patonotek, obiecywałam jednak kolejne teksty, a staram się dotrzymywać obietnic. Loa loa był zwierzątkiem pasożytującym wyłącznie na człowieku, nie wszystkie gatunki jednak są tak wybredne. Istnieją nicienie mniej wybiórcze. Ciekawym przykładem są chociażby p
rzedstawiciele rodzaju Thelazia wspomnianego zresztą w podlinkowanym tekście. One akurat właściwie preferują nawet inne niż człowiek gatunki, choć ludzkim okiem też nie pogardzą.


Muszka Phortica variegata z (d) inwazyjną larwą Thelazia callipaeda; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5859453/

Muszka Phortica variegata z (d) inwazyjną larwą Thelazia callipaeda; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5859453/



Ten niegdyś ponoć nazywany “orientalnym robakiem ocznym”gatunek pierwotnie pochodzi z Azji, obecnie jednak coraz częściej obserwuje się także w Europie przypadki telazjozy z nim właśnie związanej, przy czym pojedyncze przypadki opisywano także u naszych bezpośrednich sąsiadów, na Słowacji chociażby. Podobnie jak sporo innych nicieni, i one potrzebują wektorów, które przenosiłyby i rozprzestrzeniały chorobę. Jak loajozę roznosiły ślepaki, tak w przypadku tego gatunku owadem kluczowym dla rozwoju robaka są przede wszystkim kilkumilimetrowe muszki z gatunku Phortica variegata, kuzynki poczciwych, powszechnie kojarzonych, potocznie nazywanych muszkami owocówkami Drosophila melanogaster (mniej powszechnie kojarzona jest ich bardziej oficjalna polska nazwa – któż w końcu poza pasjonatami i pasjonatkami słyszał o wywilżnie karłowatej?). Phortica variegatanależą do tej samej rodziny, wywilżnowatych (Drosophilidae), i pierwotnie nawet przypisane zostały do tego samego rodzaju – Carl Fredrik Fallén w 1823 roku opisał je jako Drosophila variegata. Nasza muszka jako pośrednia żywicielka nicienia gości w swym ciele jego larwy. Tu dojrzewają one do postaci inwazyjnej zdolnej do zasiedlenia worków spojówkowych kolejnego ssaka. Ale jak to? Ale skąd to? – zapytacie. No fakt, trochę to na pierwszy rzut oka nieprzejrzyste.


Dorosłe Thelazia callipaeda (bo to ten gatunek Thelazia, który napotkamy najczęściej, choć  ogóle opisuje się ich szesnaście) dorastające niekiedy do 2cm długości to białawe nitkowate “robaki” o nieco przejrzystym ciele – wypisz, wymaluj, makaron ryżowy. Tyle że żywy. No i makaronu – ryżowego czy nie – raczej nie spodziewamy się w okolicy gałki ocznej, tymczasem tam właśnie bytują nasze robalki. Nie wewnątrz raczej na szczęście w przeciwieństwie do niektórych ich nicieniowych kuzynów. Samczyki, samiczki oraz  młode, niedojrzałe larwy pomieszkują sobie w worku spojówkowym gospodarza czy gospodyni, żywiąc się wydzieliną gruczołów łzowych. Jest w tym coś poetyckiego – całe nicieniowe rodziny pełzające sobie leniwie i popijające czyjeś łzy.


Larwy w ciele ciężarnej samicy Thelazia callipaeda; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6376820/

Larwy w ciele ciężarnej samicy Thelazia callipaeda; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6376820/



Tą samą wydzieliną żywią się muszki Phortica variegata, przy czym popijając, wciągają przy okazji maleńkie uwalniane przez samiczki nicienia do wydzieliny larewki – tak, dobrze rozumiecie, to gatunek, w przypadku którego mówimy o żyworodności, choć powinno się raczej o jajożyworodności, biorąc pod uwagę doskonale dokumentujące zjawisko serie fotografii pokazujących robacze macice pełne początkowo – w dalszych rejonach narządu – jaj, z czasem, ku przodowi przechodzących w kłębowiska niedojrzałych larw; na pewno w każdym razie ciało samiczki opuszczają już larwy, jaja nie są tu czynnikiem istotnym w łańcuchu zakaźnym. W ciele muchy młodociane larwy szybko opuszczają owadzie jelito, przedostając się przez jego ścianę najpierw do hemolimfy (odpowiednik naszej krwi i chłonki), potem zaś do narządów gospodyni, po czym przechodzą w ciągu paru (nawet dwóch-trzech przy korzystnych warunkach) tygodni kolejne stadia rozwojowe i podczas któregoś kolejnego posiłku przewędrowują na innych żywicieli i ostatecznie dorastają. Rozpełzają się, żyją, jedzą, kopulują, dając początek kolejnemu pokoleniu czekającemu na kolejne muszki.

Poszczególne rejony robaczej macicy zawierające larwy oraz mniej i bardziej dojrzałe jaja; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5390348/

Poszczególne rejony robaczej macicy zawierające larwy oraz mniej i bardziej dojrzałe jaja; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5390348/




Thelazia callipaeda w psim oku; cechy zapalenia spojówek; CC BY 2.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3356600/

Thelazia callipaeda w psim oku; cechy zapalenia spojówek; CC BY 2.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3356600/



Czy taki pomieszkujący w oku robalek jest w jakiś sposób szkodliwy? Bo skoro rozmawiamy o nim, skoro cytujemy literaturę medyczną, zapewne nie kwestie li tylko estetyczne zaprzątają głowy osób badających temat, prawda? Ano prawda. Wiercące się w worku spojówkowym zwierzątko niestety będzie źródłem podrażnień. Najczęściej wspomina się o objawach typowych dla zapalenia spojówek. Obrzęk, przekrwienie, nadmierne łzawienie, świąd. 

<span>Nicień w oku królika, badanie pośmiertne; CC BY 4.0, </span>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4862226/
Nicień w oku królika, badanie pośmiertne; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4862226/

Gdy brak diagnozy, utrzymujący się stan zapalny może objąć rogówkę, niekiedy doprowadzając aż do jej owrzodzeń i perforacji (dziur, kolokwialnie mówiąc) czy dalej – do zmian wnętrza gałki ocznej. Tu już pojawia się ryzyko poważnych trwałych uszkodzeń i utraty wzroku. Część pasożytów może zawędrować do przewodów i kanalików łzowych, niekiedy nawet spływając do jamy nosowej, i tam doprowadzać do rozwoju stanów zapalnych. Pamiętacie artykuł o kamicy dróg łzowych

A czasami robalki zawędrują do kanalików lub przewodów łzowych, przytykając je; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6080472/

A czasami robalki zawędrują do kanalików lub przewodów łzowych, przytykając je; CC BY 4.0, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6080472/



Efekt przytkania ich robalkiem będzie podobny. Masa kłopotów generalnie od drobnych i banalnych po naprawdę groźne.


Ale też rozpoznanie choroby nie powinno być dużym problemem, gdy poświęcić zwierzęciu odpowiednią dozę uwagi. A właściwie nie powinno być dużym problemem samo znalezienie parazytków, z ich identyfikacją bywa już gorzej. Poszperawszy po literaturze, znajdziecie obok opisów przypadków także i oburzone polemiki wytykające błędy nomenklaturowe i pomyłki w ocenie gatunku pasożyta. W ogóle w literaturze tematu natkniecie się na teksty, które w jednym akapicie będą zapewniać o żyworodności nicienia po to tylko, by w kolejnym ostrzegać przed kontaktem z jego jajami. Ot, bałagan. Znajdziecie też teksty zapominające jakby o koniecznym dla zwierzątka etapie dojrzewania w ciele wspomnianej muchówki i straszące brudną wodą lub ręcznikami czy spożywaniem zarobaczonych zwierząt.


A rzecz jest o tyle istotna, że telazjoza – choć zwykle stanowiąca problem zwierząt dzikich i hodowlanych raczej, psów, kotów, królików, bydła, ale też lisów, rysi czy niedźwiedzi – dotyka niekiedy człowieka (literatura odnotowuje około 300 opisanych przypadków), stąd wiedza o mechanizmach rozwoju i transmisji schorzenia winna być istotna także dla “ludzkich” lekarzy i lekarek. W Polsce na razie udawało się unikać zachorowań zarówno zwierzęcych, jak i ludzkich, jednak przypadki notowane u naszych sąsiadów pozwalają podejrzewać, że nie możemy beztrosko przyjmować, że temat nas nie dotyczy. Słowackie psy i lisy nie mieszkają w końcu wcale aż tak daleko od nas. Na szczęście ze względu na swoją lokalizację – żyją w końcu de facto na zewnątrz swego żywiciela ostatecznego – nie są nasze nicienie trudne do zwalczania i dobrze poddają się leczeniu miejscowemu.

(Przypominam tylko, że patologów możecie śledzić też na fejsbuku – warto tam zaglądać, bo strona jest codziennie aktualizowana)


Literatura:


Wzrastające ryzyko wystąpienia inwazji Thelazia callipaeda w Polsce, pasożyta powodującego objawy okulistyczne u psów i kotów
. J Madany, K Wrześniewska, A Milczak, B Abramowicz, D Winiarczyk; Życie Weterynaryjne 2018;93(3):175-8

Human Thelaziasis, Europe. D Otranto, M Dutto;  Emerging infectious diseases 2008; 14(4):647-9

First autochthonous cases of canine thelaziosis in Slovakia: a new affected area in Central Europe. V Čabanová, P Kocák, B Víchová, M Miterpáková; Parasites & vectors 2017;10:179

Transmission of the eyeworm Thelazia callipaeda: between fantasy and reality. D Otranto, F Dantas-Torres; Parasites & vectors 2015;8:273

Thelazia eyeworm: an original endo- and ecto-parasitic nematode. D Otranto, D Traversa; Trends in Parasitology 2005;21(1):1-4

Human Thelaziasis: Emerging Ocular Pathogen in Nepal. R Sah, S Khadka, M Adhikari, R Niraula, A Shah, A Khatri, S Donovan; Open Forum Infectious Diseases 2018;5(10):ofy237

Therapeutic efficacy of milbemycin oxime/praziquantel oral formulation (Milbemax®) against Thelazia callipaeda in naturally infested dogs and cats. B Motta, M Schnyder, FS Basano, F Nägeli, C Nägeli, B Schiessl, E Mallia, RP Lia, F Dantas-Torres, D Otranto; Parasites & vectors2012;5:85

Thelazia callipaeda infection in a 5-month-old infant. X Zhao, Y Shi, Z Fang, Z Wang, X Yang;Infection 2017;45(6):907-910

First report of Thelazia callipaeda infection in wild European rabbits (Oryctolagus cuniculus) in Portugal. A Gama, I Pires, M Canado, T Coutinho, AP Lopes, MS Latrofa, L Cardoso, F Dantas-Torres, D Otranto; Parasites & vectors 2016;9:236

Live encysted Thelazia callipaeda presenting as a lump adjacent to the right lacrimal sac in a 42-year-old female: A rare case report. JK Das, D Das, S Deshmukh, K Gupta, SS Tomar, E Borah; Indian journal of ophthalmology 2018;66(8):1220-1223

Human ocular thelaziasis caused by gravid Thelazia callipaeda – A unique and rare case report. M Sharma, D Das, H Bhattacharjee, S Islam, N Deori, G Bharali, S Tomar, P Bhola, A Deka; Indian journal of ophthalmology 2019;67(2):282–285



Paulina Łopatniuk


Lekarka ze specjalizacją z patomorfologii, pasjonatka popularyzacji nauki, współtwórczyni strony poświęconej nowinkom naukowym Nauka głupcze, ateistka, feministka. Prowadzi blog naukowy Patolodzy na klatce.

Tipsa en vn Wydrukuj



Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Uprawy GM są dobre dla środowiska     2014-07-08
Bliskie spotkania z baronem MünchausenemPaulina Łopatniuk     2017-07-22
Indyjscy farmerzy wysiali ziarna GMO w proteście obywatelskiego nieposłuszeństwa     2019-06-13
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Maniok o wysokiej zawartości żelaza i cynku może poprawić odżywianie i zdrowie w Afryce Zachodniej     2019-02-05
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Wojna domowa w ludzkim genomie     2014-10-13
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Film dokumentalny “Know GMO”, nakręcany w Afryce, stawia wyzwanie panikarskiej kampanii straszenia ludzi     2015-11-07
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Maleńkim lisom na Wyspach Santa Barbara brakuje różnorodności genetycznej i strachu przed ludźmi     2016-05-15
Ekomodernizm i zrównoważona intensyfikacja     2015-06-17
Chemicznie zakamuflowana żaba     2015-12-12
Nie jesteśmy wszyscy neandertalczykami: tak postępuje nauka     2016-02-02
Strepsiptera – najdziwaczniejsze owady?     2015-12-22
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Ogniska odry w Brooklynie w 2013 r.: Badanie kosztów antyszczepionkowej pseudonauki     2018-08-14
Atak “doktorostwa Wolfson” na rodziców chłopca, który zmarł na koklusz     2018-09-20
Naiwna promocja “integrowania” znachorstwa do medycyny     2018-01-29
Triumf Mao: Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie akceptuje szarlatanerię tradycyjnej chińskiej medycyny     2019-06-04
Rolnictwo biodynamiczne: podobne do antropozoficznej medycyny, ale dla farm     2018-04-06
Fabrizio Benedetti pyta: “Czy badania placebo wzmacniają pseudonaukę?”     2019-11-01
Naturopaci: potrafią uczynić nawet sól z Epsom potencjalnym zabójcą     2017-10-23
Obniżenie poprzeczki dla tradycyjnej medycyny chińskiej dla ideologii i zysku     2017-12-29
Szarlatan handlujący fałszywą nadzieją     2017-05-12
Czego może nas nauczyć była zwolenniczka antyszczepionkowców, Kelley Watson-Snyder     2019-08-30
Nanocząstki: nowy, jedyny, prawdziwy powód wszystkich chorób?     2017-03-24
Finansowanie społecznościowe terapii komórkami macierzystymi o nieudowodnionej skuteczności: wykorzystywanie hojności obcych, by płacić za szarlatanerię     2018-05-18
Antyszczepionkowcy - pielęgniarka lub lekarz nie powinni opiekować się dziećmi     2018-09-10
Wybuchy epidemii odry w Europie: zapowiedź tego, co przyjdzie do USA?     2017-07-24
Szczepionka HPV działa. Koniec kropka     2019-07-13
Akupunktura kontra nauka, wersja lingwistyczna     2017-06-01
Śmiertelność z powodu raka nadal spada wbrew twierdzeniom szarlatanów     2020-02-11
Efekt Krugera-Dunninga, antyszczepionkowcy i arogancja ignorancji     2018-08-09
Dlaczego sądy nie powinny rozstrzygać o nauce     2018-12-13
Tydzień Świadomości Homeopatii. Pomaga przypomnieć ludziom, że jest to szarlataneria!     2018-05-02
Plastry uśmierzające ból z Luminas: gdzie słowa „kwantum” i „energia” w rzeczywistości znaczą „magia”     2018-09-07
Zabobonne pojęcia u sedna przekonań antyszczepionkowych     2017-08-21
Tako rzecze antyszczepionkowa “wojowniczka mama”, Brittney Kara: jeśli szczepionki są tak wspaniałe, to dlaczego nie wspomina ich Biblia?     2018-04-26
Jak to jest, że Stanisław Burzyński nadal żeruje na zrozpaczonych pacjentach z rakiem?     2018-05-12
Helen Lawson i czarna maść: wycinanie, wypalanie i zatruwanie w sposób „naturalny”     2018-06-09
Homeopatia, wibracje i oszustwo     2018-06-12
Kolejne przypomnienie, nie ma epidemii autyzmu     2017-03-13
Akupunktura jadu pszczelego: śmiercionośne znachorstwo, które może zabić     2018-04-23
Naturopatyczna propaganda głosi normalne porady dotyczące stylu życia jako własne i dodaje szamaństwo     2018-02-14
Rzekł antyszczepionkowiec: Szczepionki powodują autyzm u psów!     2017-04-28
Dychotomiczne myślenie, niepewność i zaprzeczanie nauce     2020-01-01
Dlaczego szarlatani nie powinni nadzorować sami siebie     2019-05-08
Zły tydzień dla homeopatii jest dobrym tygodniem dla nauki     2018-03-23
Inicjatywa „Globalna Spójność”: nonsens na globalną skalę     2018-04-11
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Musi się potępić akademicki mobbing uczonego     2018-12-14
Przekonania antyoświeceniowe są „zaskakująco trwałe”     2018-05-11
Na zdrowie: izraelscy naukowcy warzą piwo na ”wskrzeszonych” drożdżach sprzed 5000 lat     2019-05-31
Ostateczna klęska teorii ewolucji     2016-02-15
Co mówi nam ruch płaskiej Ziemi     2018-05-17
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Uderzające podobieństwo: rewolucyjne wyniki badań nad bliźniętami   Dynesen   2018-08-27
Opera mydlana z życia łysek amerykańskich, część III   Lyon   2017-07-28
Edytowanie genów kluczem do ulepszenia podstawowych upraw w Afryce   Abugu   2021-10-01
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Ugandyjscy studenci nalegają na powszechne stosowanie biotechnologii i uchwalenie prawa o biobezpieczeństwie   Agaba   2021-11-17
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji   Agaba   2021-12-02
 Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem   Agaba   2021-12-13
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy?   Albert Cheng i Ian Kingsbury   2021-04-05
Fałszywe nadzieje i niewidzialni wrogowie   Anomaly   2018-02-09
Skuteczny kontra patologiczny altruizm   Anomaly   2018-10-10
Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu   Arora   2020-12-31
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Wszystkie antyizraelskie wiadomości zasługują na publikację   Bard   2021-09-04
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha?   Barnett   2021-10-13
Opowieść o dwóch krzywych dzwonowych   Ben Winegard   2017-04-12
Przeddarwinowscy “darwiniści”   Berry   2020-10-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Niebezpieczne życie antropologa   Blackwell   2019-10-12
Nowe zastosowania zużytych filtrów do dializy   Blum   2018-08-07
Odwołajcie antyszczepionkową konferencję w Tel Awiwie   Blum   2019-11-15
Fałszywa pokora nie uratuje planety   Boudry   2020-01-09
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
Ryzyko niewarte podejmowania: list otwarty do moich kolegów w świecie akademickim   Boutwell   2017-06-14
Stagnacja socjologii i jej przyczyny   Boutwell   2017-03-21
Ewolucyjne wyjaśnienie nienaukowych przekonań   Bretl   2020-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Zaprzeczanie neuronauce o różnicach płci   Cahill   2019-04-05
Propaganda w wykonaniu nauczycieli akademickich   Chesler   2021-06-02
Nagonka na Izrael grasuje w stowarzyszeniach nauk ścisłych, medycyny i edukacji   Chesler   2021-06-24
Ugandyjski dziennikarz: jak informować o biotechnologii, kiedy jej krytycy rozsiewają dezinformację?   Christopher Bendana   2017-11-03
A polać wielką wodą…   Cipiur   2019-05-18
Zrozumienie nowoczesnych horrorów afrykańskich zakorzenionych w handlu niewolnikami przez Ocean Indyjski   Clarfield   2019-02-28
Ewolucyjne korzyści udawania ofiary   Clark   2021-03-11
Co byłoby, gdyby Wilkins i Franklin umieli ze sobą współpracować?   Cobb   2016-09-03
Ewolucja człowieka: zarośnięty brzeg   Cobb   2016-02-24
Google świętuje Antoniego van Leeuwenhoeka   Cobb   2016-10-31
Ogony CAT osłabiają centralny dogmat – dlaczego ma to znaczenie i dlaczego nie ma   Cobb   2015-01-08
Z okazji urodzin Maxa Delbrücka   Cobb   2016-09-22
Wesołych Świąt od Oswalda Avery’ego – ale co byłoby, gdyby zmarł wcześniej?   Cobb   2016-12-30
Kacze dzioby, Umwelt i a priori Kanta   Cobb   2019-03-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


&#8222;Choroba&#8221; przywrócona przez Putina


&#8222;Przebudzeni&#8221;


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk