Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 07:49

« Poprzedni Następny »


Fałszywa pokora nie uratuje planety


Maarten Boudry 2020-01-09


U podstaw naszego problemu z klimatem, pisze papież Franciszek w swojej ekologicznej encyklice Laudato Si, leży ludzka duma i arogancja: „Nadużywanie Stworzenia zaczyna się, kiedy nie uznajemy dłużej żadnej wyższej od siebie samych instancji, kiedy nie widzimy niczego poza sobą”. Takie słowa, kiedy wypowiada je katolicki papież, nie są zaskakujące. Przez stulecia chrześcijańscy myśliciele pomstowali przeciwko pysze jako pierwszym i najgorszym z siedmiu grzechów głównych. Franciszek jednak w żadnym razie nie jest osamotniony w tym poglądzie. Wielu dzisiejszych aktywistów klimatu, choć niekoniecznie wierzą w osobowe bóstwo, podzielają diagnozę Franciszka na temat powodu naszych zmartwień środowiskowych. Oni także wierzą, że nasz kryzys klimatyczny jest wynikiem ludzkiego rozpasania i arogancji, przekraczania naturalnych granic. Ten świecki środowiskowy światopogląd jest kompletny, z własnym opisem Upadku człowieka z pierwotnego stanu harmonii z Naturą. Dawno, dawno temu ludzie żyli jak zwierzęta obok innych zwierząt, w pełni zdając sobie sprawę ze swojego miejsca w większym ekosystemie. Cieszyliśmy się bujnymi zasobami natury, ale szanowaliśmy jej granice. Wtedy jednak przyszła rewolucja naukowa, a wkrótce potem rewolucja przemysłowa. Dzięki rozwiazywaniu tajemnic Natury zyskaliśmy nad nią panowanie i zaczęliśmy ją traktować jako przedmiot bezlitosnej eksploatacji. Zamieniliśmy się, jako gatunek, w planetarnych rabusiów.

Jest to przykuwająca uwagę narracja, bardzo podobna do opowieści o grzechu pierworodnym z Księgi Rodzaju, i są to bzdury. Kiedy jeszcze żyliśmy jako myśliwi-zbieracze, nasz ekologiczny odcisk stopy był, per capita, znacząco wyższy niż dzisiaj. Nasi przodkowie zagarniali więcej ekosystemu w zamian za znacznie niższy standard  życia. Z populacją zaledwie kilku milionów ludziom udało się wytępić wszystkie wielkie zwierzęta lądowe niemal wszędzie tam, gdzie ludzie postawili stopę. Dzisiaj nasza planeta gości 7,7 miliarda ludzi i nasze życie jest bogatsze i zdrowsze niż kiedykolwiek, gdybyśmy jednak żyli tak jak nasi myśliwsko-zbieraczy przodkowie, planeta mogłaby wyżywić najwyżej około 100 milionów. Głównym powodem, dla którego nasi przodkowie nie dokonali jeszcze większych  szkód ekologicznych jest to, że było ich niewielu i umierali zbyt młodo.


Właściwym sposobem oceny antropogenicznej zmiany klimatu jest patrzenie na nią jak na nieoczekiwany produkt uboczny czegoś, co generalnie okazało się niezmiernym dobrodziejstwem dla ludzkości. Oczywiście, gdybyśmy zostawili głęboko pod ziemią te wszystkie pozostałości po zwierzętach i po lasach sprzed setek milionów lat, nie utknęlibyśmy dzisiaj z rosnącymi globalnymi temperaturami. Wtedy jednak nasze życie pozostałoby samotne, nędzne, paskudne, brutalne i krótkie, jak było przez większą część historii do około roku 1800. W końcu także rewolucja przemysłowa okazała się być dobrą nowiną dla Natury. Kiedy ludzie zdobyli dostęp do obfitych źródeł energii o wysokiej gęstości, takiej jak węgiel, nie musieli dłużej ścinać lasów po to, by gotować żywność lub utrzymywać ciepło i przestali polować na wieloryby, żeby zapalać swoje lampy olejowe. Historyczne badania pokazują, że zanieczyszczenie w Europie było znacznie gorsze w Średniowieczu i że trzy czwarte globalnej deforestacji zdarzyło się przed rokiem 1800, nie zaś po. Według Living Planet Index, WWF, natura zaczyna rozkwitać znowu w bogatych, uprzemysłowionych krajach. Powracają lasy, rzeki znowu tętnią życiem i dzika zwierzyna, która zniknęła na dziesięciolecia lub nawet stulecia, stopniowo powraca.  


To wszystko jest jednak historią. A co z przyszłością, szczególnie przyszłością klimatu? Ci, którzy wierzą, że ludzka arogancja leży u podstaw kryzysu klimatycznego, na ogół wierzą także, że lekarstwo na to można zamknąć w jednym słowie: mniej. Mniej konsumpcji i odpadów, mniej podróżowania, mniej materialnych dóbr, mniej globalizacji i handlu, może także mniej ludzi. Musimy cofnąć się i odzyskać znowu stan harmonii z naturą. Zamiast cenić „bajki o nieskończonym wzroście ekonomicznym”, jak mówi Greta Thunberg, powinniśmy zacząć myśleć o degrowth [postwzroście, patrz: https://pl.wikipedia.org/wiki/Degrowth  przyp. tłum.]. Głównym problemem z tym poglądem na świat, który nadal dominuje w ruchu klimatycznym, jest nie tylko to, że marzy o pierwotnym stanie harmonii z naturą, jaki nigdy nie istniał, lub że ignoruje olbrzymie korzyści, jakie przyniosły paliwa kopalne. Głównym problemem jest to, że – jak na ironię – nie zdaje sobie sprawy z prawdziwych rozmiarów naszej misji klimatycznej. Naszym długoterminowym celem, jak to przedstawiono w Paryskim porozumieniu klimatycznym, jest nie tylko zmniejszenie naszych emisji, ale doprowadzenie ich aż do zera. To zaś powinno zdarzyć się w pół stulecia i w obliczu rosnących populacji oraz ostro zwiększającego się popytu na energię, szczególnie w krajach rozwijających się. Przez robienie mniej wszystkiego i podniesienie wydajności energii z pewnością możemy nieco obciąć emisje gazów cieplarnianych, ale nigdy nie damy rady całkowicie jej zlikwidować. Nawet ktoś, kto podporządkowuje się wszystkim najnowszym regułom, eko-przyjaznego stylu życia – je wyłącznie wegańskie potrawy, nigdy nie lata, zawsze kupuje lokalne produkty – nadal będzie odpowiedzialny za emisję gazów cieplarnianych z tej prostej przyczyny, że paliwa kopalne są wszędzie: w stali i aluminium, w plastiku i w papierze, w cemencie i w nawozach sztucznych, w domach i w rolnictwie. Osiem miliardów ludzi żyjących jak święci klimatyczni nadal wyprodukują co roku miliardy ton dwutlenku węgla.


Tutaj jest sedno problemu. Paliwa kopalne dostarczają całego wachlarza ważnych usług dla ludzkości i odpowiadają za bezprecedensowe poziomy bogactwa i zamożności, jakimi cieszymy się dzisiaj. Wyzwaniem więc, jakie stoi przed nami, jest znalezienie neutralnych węglowo alternatyw dla wszystkich tych usług, które dostarczą wszystkie korzyści, ale bez kosztów. To znaczy, że potrzebujemy technologicznych rozwiązań w lotnictwie, w rolnictwie, w produkcji stali i w przemyśle cementowym, i dosłownie w każdym innym sektorze gospodarki. Większość aktywistów klimatycznych nie jest przeciwna technologicznym innowacjom per se (poza kilkoma luddystami i radykałami powrotu do natury). Także tutaj jednak problem polega na tym, że zaakceptują tylko technologie, które odpowiadają pewnemu profilowi: odnawialne, na małą skalę, zrównoważone, lokalne. Jest to raz jeszcze iluzja życia „w harmonii z naturą”. Reklamowymi przykładami takich technologii są panele słoneczne i turbiny wiatrowe, ponieważ te technologie ujarzmiają naturalną energię dostarczaną za darmo przez naturę i ponieważ są – lub są postrzegane jako – małe, zdecentralizowane i samowystarczalne.  


Niestety, mimo olbrzymich inwestycji w słońce i wiatr oba te źródła energii razem odpowiadają za około jeden procent globalnej produkcji energii. Możemy spodziewać się, że ich udział wzrośnie w nadchodzących latach i dziesięcioleciach, ale w końcu technologia zderzy się z prawami fizyki. Gęstość energii słońca i wiatru jest znacznie niższa niż paliw kopalnych, co znaczy, że potrzeba znacznie więcej ziemi i surowców (stali, betonu, metali rzadkich), by wyprodukować daną ilość energii, a to nie jest przyjazne dla środowiska. Na dodatek, słońce nie zawsze świeci i wiatr nie zawsze wieje. Entuzjaści energii odnawialnej często przytaczają spadające koszty tych technologii na kilowatogodzinę, które istotnie są imponujące, ale jak długo nie rozwiązaliśmy problemu przerw w dostawach, te dane znaczą niewiele. Nasze nowoczesne gospodarki potrzebują elektryczności także podczas dłuższych, zimowych nocy lub w dni, kiedy jest pochmurno i bezwietrznie, a wielce oczekiwanego magazynowania energii nadal nie widać na horyzoncie. W sumie ci, którzy wierzą, że gospodarka świata jako całości może przejść na energię odnawialną do 2050 roku po prostu się łudzą. 


W niedawnym eseju pod tytułem The Empty Radicalism of the Climate Apocalypse [Pusty radykalizm i klimatyczna apokalipsa] działacz ochrony środowiska, Ted Nordhaus pisze, że istnieje olbrzymia rozbieżność między apokaliptyczną retoryką klimatycznych aktywistów – ”świat skończy się za 12 lat” – a skromnymi propozycjami i nieprzemyślanymi rozwiązaniami, jakie proponują dla tego problemu. Weźmy bardzo okrzyczany i bardzo krytykowany Green New Deal. Według Nordhausa, nawet gdyby USA miały w pełni wprowadzić w życie ten program i nawet gdyby to samo zrobiły inne kraje, nie dostalibyśmy się choćby w pobliże ostatecznego celu zera emisji.


Jest gorzej, ponieważ technologiczne rozwiązania, które są naprawdę skuteczne w sprawie kryzysu klimatycznego, często są właśnie tymi, które aktywiści klimatyczni potępiają i którym sprzeciwiają się. Weźmy raz jeszcze produkcję elektryczności, która odpowiada za 25 procent globalnych emisji (a potencjalnie za znacznie więcej, jeśli zaczniemy elektryfikować samochody i inne urządzenia). Jeśli naszym celem jest głęboka „dekarbonizacja”, zdecydowanie najskuteczniejszym sposobem zrobienia tego jest energia jądrowa, jak twierdzą  Joshua Goldstein i Steffan Qvist w książce A Bright Future. Reaktory jądrowe tworzą olbrzymie ilości elektryczności na maleńkich powierzchniach ziemi, nie emitując ani jednego grama CO2 (małe ilości CO2 są emitowane przy budowie elektrowni i wydobywaniu materiałów, ale to dotyczy wszystkich źródeł energii włącznie z energią słoneczną i wiatrową). W odróżnieniu od energii odnawialnej elektrownie jądrowe dostarczają także elektryczność przez okrągłą dobę, niezależnie od warunków pogodowych. Gęstość energii uranu jest trzy miliony razy wyższa niż węgla lub ropy naftowej, która z kolei jest wiele razy wyższa niż energii słonecznej i wiatrowej, co znaczy, że elektrownie jądrowe produkują także znacznie mniej odpadów. Przyszłe rodzaje reaktorów obiecują jeszcze wyższą wydajność energetyczną, jak również ponowne użycie materiałów rozszczepialnych, traktowanych obecnie jako „odpady”. W dodatku, mimo wszystkiego, co słyszeliście w wiadomościach, energia jądrowa jest najbezpieczniejszym i najmniej zanieczyszczającym źródłem energii na świecie. Jedyne kraje, którym obecnie udało się zdekarbonizować sektor elektryczności, takie jak Francja i Szwecja, zrobiły to przez poleganie na energii jądrowej (i nawet nie robiły tego w tym celu, bo zmiana klimatu nie była wtedy na porządku dnia).  


Może wydawać się dziwaczne, że środowiskowcy są tak zaciekle przeciwni dzisiaj – jak zresztą byli przeciwni od kilkudziesięciu lat – technologii, która ma tak wielki potencjał jako środek zaradczy dla globalnego ocieplenia. Jeśli jednak wierzysz, że technologiczna pycha jest źródłem wszelkiego zła, nie jest zaskakujące, że krzywisz się na energię jądrową. Z punktu widzenia środowiskowca rozbijanie podstawowych cegiełek wszechświata wewnątrz nowoczesnych reaktorów wygląda na szczyt prometejskiej pychy i próba uratowania klimatu energią jądrową byłaby dla nich jak gaszenie pożaru benzyną. Z podobnych przyczyn ruch zielonych od lat zaciekle walczy przeciwko genetycznie modyfikowanym organizmom (GMO), mimo że także ta technologia ma liczne, obiecujące zastosowania zarówno dla łagodzenia emisji, jak przystosowywania się do globalnego ocieplenia, włącznie z odpornością na suszę, wyższymi plonami, możliwością uprawiania ziemi bez orki i redukowania użycia pestycydów. Ale manipulowanie DNA jest równoznaczne z „odgrywaniem roli Boga” i dlatego niedozwolone. Wygląda na to, że to samo powtarza się teraz z sekwestracją dwutlenku węgla, rodzącą się technologią do wychwytywania CO2 z powietrza emitowanego przez elektrownie zasilane paliwami kopalnymi oraz przez przemysł ciężki. Greenpeace już od ręki odrzucił tę technologię, zasadniczo dlatego, że widzą ją jako wygodną wymówkę do zachowania status quo i kontynuowania z „kapitalistycznym ekstraktywizmem”. Oczekuje się, że grzesznicy klimatyczni okażą skruchę i zmienią zachowanie zamiast wymyślać wyszukane techno-utopijne plany, by uratować swoją skórę i pozwolić światu na dalsze spalanie paliw kopalnych.   


Im więcej o tym myślę, tym bardziej jestem przekonany, że największymi przeszkodami do skutecznej polityki klimatycznej nie są klimatyczni ”sceptycy”, którzy uparcie zaprzeczają, że w ogóle istnieje problem, ale aktywiści, którzy mogą zaakceptować jedynie niewydarzone „rozwiązania”,  pasujące do wyznawanej przez nich ideologii. (Lub, co gorsza, którzy używają zmiany klimatycznej jedynie jako pałki do bicia prawdziwego wroga, a mianowicie kapitalizmu.) Mogą jeszcze pożałować tej postawy. Jeśli będziemy tylko grzebać nieco na marginesach i odrzucać rzeczywiście skuteczne rozwiązania klimatyczne jako „pychę”, możemy w końcu zostać zmuszeni do posunięć, które będą naprawdę jeszcze bardziej drastyczne.


Czy wiecie, że istnieje już dowiedziona metoda skręcenia w dół termostatu ziemi? Oto jak działa: spryskujesz stratosferę znaczącymi ilościami cząstek siarczanu, który odbije pewną część nadchodzącego światła słonecznego, ochładzając w ten sposób całą planetę. Witajcie w świecie geoinżynierii i sztucznego zarządzania naszą planetą. Ta technologia rozpylania w stratosferze nie jest nawet fantastyką naukową, bo to właśnie od milionów lat robią (od czasu do czasu) wulkany. Wystarczająco duży wybuch odbije tak dużo światła słonecznego, że planeta wejdzie w nową epokę lodową. Problemem z „odgrywaniem roli wulkanu” nie jest to, że jest to zbyt kosztowne, ale że może być przerażająco tanie. Jeśli masz parę miliardów dolarów na zbyciu, możesz sam zacząć geoinżynierię, a ten koszt to drobiazg w porównaniu do innych kroków klimatycznych.


Naturalnie, odbijanie światła słonecznego nie jest strukturalnym rozwiązaniem naszego kryzysu klimatycznego. Na początek: nie robi niczego, by naprawić sytuację zakwaszania naszych oceanów, co jest bezpośrednio związane z poziomami CO2. Aby to działało musimy ciągle prowadzić rozpylanie, rok po roku, aż usuniemy nadmiar gazów cieplarnianych z atmosfery, bo inaczej globalne ocieplenie powróci z jeszcze większą prędkością niż obserwujemy dzisiaj. Trudno także przewidzieć lokalne skutki na pogodę i wzór opadów deszczowych, a z siarczanem możemy dostać paskudne skutki uboczne, takie jak kwaśny deszcz.  


Do niedawna publiczna dyskusja o planach geoinżynierii była niewymawialnym tabu, ale to może wkrótce się zmienić. Harvard University już rozpoczął Solar Engineering Research Program, gdzie naukowcy obecnie dokonują na małą skalę eksperymentów na świeżym powietrzu, by przetestować mechanizm. W książce Facing Gaia francuski autor, Bruno Latour— postmodernistyczny krytyk nauki, który znalazł drugie powołanie jako aktywista klimatyczny – pisze, że ludzie uważają, że geoinżynierię należy włożyć w „kaftan bezpieczeństwa” zanim zrobią jakieś głupie rzeczy. Ci jednak, którzy wzdragają się na technologiczne deus ex machina, jak zarządzanie promieniowaniem słonecznym, powinni pamiętać, że jeśli w ciągu następnych dwudziestu lat nie zastosujemy jakiegoś ambitnego rozwiązania, możemy nie mieć innych opcji i możemy pozostać tylko z tym hamulcem bezpieczeństwa. W niedawnej książce o zmianie klimatycznej filozof Jonathan Symons wyobraża sobie przyszłość, w które koalicja rozwijających się krajów – co do których wszyscy zgadzają się, że zostaną najciężej dotknięte przez zmianę klimatyczną – decyduje się na rozpoczęcie zarządzania promieniowaniem słonecznym za zgodą reszty świata, lub bez takiej zgody. Żaden kaftan bezpieczeństwa ich wówczas nie powstrzyma. Jeśli bogate, uprzemysłowione kraje nie dostarczyły w porę lepszego rozwiązania, jakie mamy prawo moralne przeszkodzić rozwijającym się krajom w zastosowaniu drastycznych metod?   


Paliwa kopalne były (a w rozwijających się krajach nadal są) wspaniałą drabiną w historii ludzkiego postępu. Obecnie jednak pora na odkopnięcie tej drabiny spod naszych stóp. Zadanie takich rozmiarów wymaga nie skromności i pokory, ale szerokości spojrzenia i odwagi. Jak napisał działacz ochrony środowiska Mark Lynas: “Na tym późnym etapie fałszywa pokora jest większym, bezpośrednim niebezpieczeństwem niż pycha”. Pewne zmniejszenie podróży i konsumpcji będzie niezbędne, ale zdecydowanie niewystarczające. Niezależnie od tego, co robimy, globalny popyt na energię będzie rósł w przewidywalnej przyszłości. Jeśli kraje uprzemysłowione rzeczywiście chcą stanowić o różnicy, powinny przestać obsesyjnie koncentrować się na własnej krótkoterminowej redukcji emisji i zamiast tego radykalnie zwiększyć budżety na badania i rozwój innowacji w dziedzinie czystej energii. Jeśli chcesz mieć osobisty wkład, może dać datek na Clean Energy Innovation Program w ITIF, który według organizacji Effective Altruism Let’s Fund, jest obecnie najbardziej skutecznym sposobem walki ze zmianą klimatu. Przekazywanie pieniędzy na takie programy będzie miało znacznie większy wpływ niż jakiekolwiek zmiany stylu życia, jakie możesz rozważać.


To jest proste: albo znajdziemy jakieś technologiczne rozwiązanie na nasz problem klimatyczny, albo go w ogóle nie rozwiążemy. Ludzie w rozwijającym się świecie pilnie potrzebują swojej rewolucji przemysłowej (choćby po to, by chroniła ich przed konsekwencjami zmiany klimatycznej), ale tym razem nie powinna być ona napędzana paliwami kopalnymi, jak ta, którą mieliśmy my przez ostatnie dwa stulecia. Jeśli nie chcemy, by inne kraje spalały te biliony ton węgla i ropy naftowej, które nadal są pod ziemią, to musimy stworzyć technologiczne alternatywy, które są tańsze i zanieczyszczają mniej, ale są co najmniej równie niezawodne, a potem oferować im je za darmo. 


Sądzę, że możemy to osiągnąć, jeśli się na tym skupimy. Nie będzie to pierwszy raz, kiedy ludzka pomysłowość rozwiązała problem, który ludzka pomysłowość najpierw stworzyła (patrz: dziura w warstwie ozonowej). W tym wyjątkowym momencie w historii naszej planety mamy gatunek, który jest wystarczająco inteligentny, by dbać o inne gatunki i utrzymać ekosystem w stanie równowagi. Cokolwiek może twierdzić papież, nie ma „wyższej instancji od nas” i bylibyśmy nierozsądni licząc na istnienie takiej instancji. Homo sapiens jest bez porównania najwyższą formą inteligencji w tym odległym zakątku kosmosu. No cóż: noblesse oblige. Słowami Stewarta Branta, jednego z ojców założycieli ruchu ochrony środowiska: „Jesteśmy jak bogowie i musimy być w tym dobrzy”.  I najlepiej byśmy nie byli rodzajem biblijnego Boga, który zmiata swoje stworzenie potopem, ale odpowiedzialnymi i inteligentnymi bogami, którzy są dobrymi zarządcami planety. Do tego, by to osiągnąć, musimy jednak pokazać zdrową ambicję i odrzucić pęta ideologii.

 

False Humility Will Not Save the Planet

Quillette, 2 stycznia 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Maarten Boudry

 

Belgijski filozof nauki, wykładowca na Ghent University. Jego najnowsza książka Science Unlimited? On the Challenges of Scientism, została napisana wspólnie Massimo Pigliucci. Boundry jest autorem ponad 40 publikacji naukowych, jest również autorem kilku popularnonaukowych książek traktujących głównie o krytycznym myśleniu, iluzjach i postępie moralnym.    


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Po co badać przestrzeń kosmiczną?   Jacoby   2023-01-04
Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk