Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 00:50

« Poprzedni Następny »


Ewolucyjne korzenie sztuki


Andrzej Koraszewski 2020-05-27


Zapytałem lokalnego artystę, czym jest sztuka. Po krótkiej chwili namysłu powiedział, że jest to przedstawienie czegokolwiek w takiej formie, żeby wszystkie dziewuchy piszczały. Znam artystów, którymi ta definicja wstrząsnęłaby do głębi, ale zadałem pytanie kontrolne i zapytałem, czym jest nauka. Młody człowiek uśmiechnął się z zadowoleniem jakby był przygotowany na to pytanie i powiedział, że jest to takie przedstawienie najciekawszej sprawy, żeby tego nikt nie mógł bez ziewania przeczytać. Pomyślałem o naukowych książkach, które czyta się z zapartym tchem, uświadamiając sobie, że wśród naukowców są również artyści prezentacji rzeczy pierońsko trudnych.

Moje pytanie nie było pozbawione podstaw, bowiem od pewnego czasu czytałem sobie pomalutku uczoną rozprawę Jerzego Lutego pod tytułem Sztuka jako adaptacja.


Adaptacja w biologii to taka zmiana organizmu, która poprawia szansę reprodukcyjnego sukcesu. Mutacje pojawiają się nieustannie, ale tylko bardzo nieliczne powodują, że jednostki z minimalnie zmienioną cechą zostawiają więcej potomstwa, stopniowo zwiększając obecność danej cechy w populacji. To może być silniejszy dziób, bo w środowisku pojawiły się twardsze orzeszki, dłuższe nogi, lub dłuższa szyja, lepszy wzrok, Mogą tu być również cechy umysłu, takie jak lepsza pamięć geograficzna, lepsza pamięć zapachów lub smaków, szybszy refleks, zdolność kojarzenia, ale również zdolność trawienia jakiegoś pokarmu, lub odporność na jakąś chorobę zakaźną.      


Jeśli nasze ciała są produktem ewolucji, to i nasze umysły muszą być produktem ewolucji (inna koncepcja wymaga ogromnej kreatywności, czyli stworzenia zgrabnego Stwórcy i dla zdobywania poklasku wdrapywanie się na piękne ołtarze).


Jak też ta Pani Ewolucja mogłaby sprzyjać sztuce? Pojawiają się tu dwa pytania – czy wrażliwość na piękno siedzi w naszych genach, czyli czy ewolucja stworzyła popyt na sztukę, oraz czy sprawności dostarczania tego, co uważane jest za piękne, są dziedziczne, bo dopiero, kiedy jakieś cechy są dziedziczne, możemy zastanawiać się, czy mamy do czynienia z adaptacją sprzyjającą sukcesowi reprodukcyjnemu, czy nie.


Sztuka jest pojęciem niesłychanie szerokim, więc te rozważania mogą zakrawać na błądzenie we mgle. A może jednak nie do końca? „Nie ma sztuki bez oklasków” stwierdził stanowczo wspomniany wyżej artysta. Co mi przypomniało określenie „sztuka dla sztuki”, które nie musi oznaczać ucieczki od oklasków, a zaledwie wybredność. Ojciec estetyki ewolucyjnej  Denis Dutton nie miał wątpliwości, że istnieje instynkt sztuki, czyli że nasze poczucie piękna siedzi w genach i jest silnie sprzężone z instynktem rozrodczym, macierzyńskim i nieco naciągając – instynktem raju, czyli miejscami obiecującymi obfitość zwierzyny i bezpieczeństwo. Czasem mówimy, że zachwycający widok, jest „jak obraz”.

Niewątpliwe istnienie instynku sztuki to jeszcze nie adaptacja. Jerzy Luty przypomina spory o to, czy wrażliwość estetyczna to adaptacja, czy efekt uboczny innych adaptacji? Najbardziej chyba dziś znany psycholog ewolucyjny, Steven Pinker, uważa, że to raczej efekt uboczny rozwoju naszych mocy poznawczych. Amerykański psycholog ewolucyjny Geoffrey Miller zastanawia się, czy przypadkiem gwałtowny rozwój naszego mózgu nie był spowodowany bardziej popisami godowymi niż zabiegami o przetrwanie. Sprawności intelektualne szympansa czy pawiana były całkowicie wystarczające dla przetrwania, a pierwsze homininy pojawiły się w plus minus tym samym środowisku. (Dla ewolucji „plus minus” to głupi wykręt, bardzo drobna zmiana środowiska może powodować drobne adaptacje.) Tak, czy inaczej Miller powiada, że godowe wygłupy mogły być katalizatorem przyspieszającym wzrost mózgu. Dziewczyny homininów lubiły głupie pomysły i nagradzały swoimi wdziękami kreatywnych szaleńców. Niby nic nowego, wystarczy spojrzeć na szaleństwa godowe ptaków, żeby pojąć, że wrażliwość estetyczna nie jest specjalnością wyłącznie naszego gatunku. Jednak tańczące, śpiewające i malujące się małpy mogły na małpach płci przeciwnej robić piorunujące wrażenie. Nic dziwnego, że jaskiniowy celebryta zostawiał więcej potomstwa. Intrygująca i dość mocna hipoteza i wcale nie tak bardzo sprzeczna z twierdzeniem Pinkera. Jak się raz neurony rozbestwiły, to poszło lawiną. Pomysłowość na jednym polu łatwo wykorzystać na innych.


Nie da się już tego przetestować, ale jest ogromne prawdopodobieństwo, że dobór płciowy, z jego śpiewami, tańcami i ozdobami wpływał na większy sukces rozrodczy pomysłowych. (Nie pytajcie mnie skąd tylu idiotów, bo będę musiał spekulować, a tego nie lubię.) Tak czy inaczej, słysząc słowa piosenki: „Hej, hej ułani!/Malowane dzieci!/Niejedna panienka za Wami poleci!” mamy dziwne wrażenie, że malowane pociąga bardziej od naturalnego.


Zastanawiając się nad tym wszystkim, zaczynamy się domyślać, że pogłoski jakoby Caravaggio umarł z wyczerpania nie tyle pracą, co aktywnością seksualną, mogą być prawdziwe. Zdolność tworzenia piękna jest bez wątpienia afrodyzjakiem. A tego ewolucja nie mogła nie zauważyć, chociaż Bernard Shaw zauważył, że ewolucja chodzi krętymi drogami. Kiedy pewna pani napisała, że chciałaby mieć z nim dziecko, które miałoby jej urodę i jego intelignecję, Shaw zapytał, a co będzie, jeśli będzie odwrotnie? Istotnie, nie jest prawdą, że artyści taśmowo płodzą nowych artystów, a artystki rodzą wyłącznie artystów. A jednak statystycznie jest większe prawdopodobienstwo, że dziecko muzyka będzie muzycznie uzdolnione (i natychmiast pojawi się odwieczny problem – geny czy wychowanie, a mędrzec odpowie, że jedno i drugie.)   

 

Tak czy inaczej, sztuka uwodzi i bez trudu możemy to zauważyć we wszystkich społeczeństwach i na wszystkich szczeblach rozwoju. Sztuka nie broni nas przed drapieżnikami (chociaż czasem pomaga walczyć z tyranami), ale odgrywa ważną rolę w procesie doboru płciowego. A to nie w kij dmuchał. (Chociaż  dmuchając w odpowiednio wydrążony kij można publiczność zachwycić bez reszty.)  


Pojawia się tu jednak fundamentalne pytanie – jeśli sztuka jest adaptacją, to co z tego?


No cóż może to zmienić nasz sposób patrzenia na sztukę, na sposób jej badania, na jej rozumienie i na jej powiązania z innymi aspektami naszej psychiki.


Już słyszę trąby jerychońskie oznajmiające, że zabijamy duchowość i pozbawiamy w ten sposób sztukę jej mistycznego wymiaru. A przecie wiadomo, byle małpa Siódmej symfonii ani nie  napisze, ani nie zagra.Czy możemy się spodziewać masowych protestów przeciwko literackiemu darwinizmowi? Bóg mi świadkiem, że nie jestem wróżką, ale wydaje mi się to mało prawdopodobne. Po prostu otwiera się nowe pole badań i zapewne pojawi się tu trochę ciekawych prac i dużo więcej mniej ciekawych.


Troszkę się obawiam, bo nazwa zawodu – estetyk ewolucyjny wydaje się mało porywająca. Nie to jest jednak istotne. W miarę rozwoju neurologii siłą rzeczy pojawiło się więcej badań nad naszą wrażliwością estetyczną. Psychologia ewolucyjna musi uwzględniać dobór płciowy, a więc i sztukę, zainteresowanie antropologów sztuką w społeczeństwach pierwotnych jest równie stare jak sama antropologia, ale zyskuje nowe możliwości interpretacyjne.     


Jerzy Luty zasadnie zwraca uwagę, że jest i będzie tu sporo kłopotów, bo i sztukę zdefiniować trudno, i adaptacje nie zawsze łatwo przygwoździć. Jest zatem nowa dziedzina, ale nie do końca wiemy, co badać i jak badać. Ale, jak powiadał Cyprian Norwid – wielcy poeci przychodzą, gdy wielkich poetów nie ma.


Czy zatem estetyka ewolucyjna stanie się modna? Osobiście mam nadzieję, że bez przesady, bo jak się esteci ewolucyjni zaczną nadmiernie rozmnażać, to nikt tego nie opanuje.


A czy sztuka ma ewolucyjne korzenie? Głupie pytanie, mogę dać słowo honoru, że ma i to potężne.                   


Zainteresowanym polecam: Jerzy Luty Sztuka jako adaptacja. Uniwersalizm w estetyce ewolucyjnej. Wydawnictwo Aureus, Kraków 2018r.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
„Gryzoń skunksowy”, który żuje trujące rośliny i wypluwa truciznę na swoje futro   Coyne   2020-12-02
„Kryzys klimatyczny” to mistyfikacja   Williams   2023-09-25
„Najbardziej znany zabójca ludzi”: jakie są prawdziwe początki XIV-wiecznej Czarnej Śmierci?   Lewis   2023-09-15
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
„San Francisco Chronicle” bardzo myli się w sprawie biologicznej płci   Coyne   2023-06-09
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
“Czarne tygrysy” w małym indyjskim rezerwacie sugerują losowy dryf genetyczny   Coyne   2021-10-26
“Daily Beast” wypacza epigenetykę oszukańczymi twierdzeniami, że dzieci mogą “odziedziczyć wspomnienia Holocaustu”   Coyne   2017-10-05
“Konwergentna” ewolucja mrówek grzybiarek Starego i Nowego świata   Coyne   2023-03-23
“Odwrócenie specjacji” (fuzja gatunków) u kruków   Coyne   2018-03-16
“Partenogenetyczny” rak rozmnaża się bez seksu: czy to jest nowy gatunek?   Coyne   2018-02-17
“Rogi” trylobitów mogły być używane jako broń w walkach między samcami   Coyne   2023-02-15
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
“Współczesny” Homo sapiens mógł być w Eurazji aż 210 tysięcy lat temu   Coyne   2019-07-17
‘Raniąca’ idea merytorycznych podstaw nauki    i Jerry Coyne   2023-05-29
 Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem   Agaba   2021-12-13
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
100 milionów lat ozdabiania się śmieciami   Yong   2016-07-05
12 podstawowych punktów biologii ewolucyjnej   Cobb   2016-03-02
Pseudonauka Masaru Emoto   Novella   2017-12-18
Czy „toksyczna kobiecość” jest główną przyczyną bojów o społeczną sprawiedliwość?   Coyne   2021-02-08
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
“New Scientist”: Darwin jednak miał rację    Coyne   2020-10-01
Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 1. Genetyczna plastyczność    Coyne   2020-10-03
Intelektualna pustka numeru “New Scientist” o ewolucji: 2. Rzekome nieistnienie gatunków   Coyne   2020-10-05
Klasyczna historia skorygowana: porosty to grzyby + glony + drożdże (inne grzyby)   Coyne   2016-08-05
Homo floresiensis, hominin “hobbit”, w Internecie   Coyne   2016-11-25
No pasarán    Tonhasca Júnior   2023-03-04
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha?   Barnett   2021-10-13
„ Całujące się” koralowce złapane in flagranti   Yong   2016-07-28
”Sygnalizowanie cnoty” może nas irytować. Cywilizacja byłaby jednak bez niego niemożliwa    Miller   2019-09-13
A jednak chorują na raka    Łopatniuk   2016-02-13
Czyste okrucieństwo cięć w pomocy żywnościowej   Lomborg   2017-08-07
Dalszy spadek zgonów z powodu raka   Novella   2019-02-04
Dlaczego mamy alergie?   Zimmer   2016-01-28
Dlaczego sądy nie powinny rozstrzygać o nauce     2018-12-13
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Dlaczego zwierzęta są urocze?   Coyne   2014-12-30
Dziennik z Mozambiku: Demony w kurzu   Naskręcki   2018-03-30
Dziwaczne, wysysające krew czerwie jurajskie   Cobb   2014-06-28
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Gigantyczne “paleonory” wykopane przez wymarłe ssaki   Coyne   2017-06-29
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Kiedy zapada noc i ziemia jest ciemna   Tonhasca Júnior   2023-02-10
Kilka lekcji z rosyjskiej rewolucji. Jak kuszący radykalny nihilizm prowadzi do ekstremizmu   Geifman   2021-03-22
Komisja Europejska ukrywa naukę o pszczołach   Ridley   2017-05-03
Malaria pachnąca cytryną    Zimmer   2015-04-07
Małpo ty moja   Koraszewski   2015-04-17
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Minęło 40 lat od wydania „Samolubnego genu” – śmiała książka Richarda Dawkinsa ostała się próbie czasu   Ridley   2016-02-17
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Nowe badanie wskazuje na jednego oszusta   Coyne   2016-08-18
Nowy i dziwaczny rodzaj mimikry: nasiona rośliny naśladują kształt i zapach odchodów zwierzęcych, by ułatwić roznoszenie ich przez żuki gnojowe   Coyne   2015-10-20
O porażkach wolności i lęku przed nauką   Dennett   2016-05-20
O rzeczywistości rasy i odrazie do rasizmu    i Brian Boutwell   2017-09-04
Obniżenie poprzeczki dla tradycyjnej medycyny chińskiej dla ideologii i zysku     2017-12-29
Olbrzymie armie o niezliczonych umiejętnościach    Tonhasca Júnior   2024-02-08
Osobisty mikrobiom w cyfrach   Zimmer   2014-08-14
Ostrogony nie są naprawdę “żywymi skamieniałościami”    Coyne   2015-07-29
Palestyńska intersekcjonalność z nazistami   Frantzman   2017-07-08
Pochwała ignorancji, czyli wiem, że nie wiem   Cullen   2017-01-11
Przykre niespodzianki, czyli czerniak i siwizna   Łopatniuk   2015-08-01
Przypuszczalnie złamana kość    Coyne   2015-06-04
Rozum i Wiara IICzyli takie sobie rozmowy o religijnych „prawdach” i problemach z nimi związanych.   Ferus   2015-11-22
Ryba z biodrami   Mayer   2016-03-30
Siedem narzędzi myślenia   Dennett   2014-11-19
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Tako rzecze antyszczepionkowa “wojowniczka mama”, Brittney Kara: jeśli szczepionki są tak wspaniałe, to dlaczego nie wspomina ich Biblia?     2018-04-26
Twardy kwiat do zgryzienia    Tonhasca Júnior   2023-02-22
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Wierzący nagradzani za życia   Coyne   2014-12-21
Wpaść w amok. Empiryczna analiza szaleńczych zabójstw pokazuje, że wyłaniają się dwa różne wzorce.   King   2023-06-03
Wątpliwi pomocnicy    Tonhasca Júnior   2023-04-08
Świetna ewolucyjna innowacjaktóra okazała się zgubna   Yong   2015-12-10
Dlaczego odmawiamy dostrzegania jaśniejszej strony, choć powinniśmy   Pinker   2018-04-17
Krew, znój, łzy i pot   Tonhasca Júnior   2023-01-19
Mądrość w pułapce autorytetu   Witkowski   2020-04-18
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Pochwała jednoznaczności   Witkowski   2019-10-29
Z perspektywy naszego kurnika   Witkowski   2020-01-16
A co to takie włochate?   Łopatniuk   2016-04-02
A genomy ciągle kurczą się…   Zimmer   2016-11-22
A teraz dobre wiadomości: Sprawy naprawdę idą w dobrym kierunku   Pinker   2015-11-24
A polać wielką wodą…   Cipiur   2019-05-18
A.N. Wilson znowu kopie Darwina, tym razem w “Times”   Coyne   2017-09-07
Adam i Ewa: dwoje, czy więcej niż dwoje przodków?   Coyne   2017-01-07
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji   Agaba   2021-12-02
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
AI – asystent lekarza   Novella   2020-12-09
AI: gorąca randka z “Sydneyem ”   Gotefridi   2023-03-15
Akademicki skandal: troje badaczy umyślnie publikowało fałszywe artykuły o „badaniach żałości”, by pokazać fatalne standardy akademickie w naukach społecznych   Coyne   2018-10-12
Akcja afirmatywna w wieloetnicznym narodzie   Hyams   2020-07-17
Aktywacja telomerazy mogłaby prowadzić do leczenia samej starości   Ridley   2015-10-27
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Aktywność umysłowa nie zapobiega osłabieniu umysłowej sprawności   Novella   2018-12-15
Akupunktura jadu pszczelego: śmiercionośne znachorstwo, które może zabić     2018-04-23
Akupunktura kontra nauka, wersja lingwistyczna     2017-06-01
Akupunktura kwantowa   Novella   2019-04-23

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk