Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 08:59

« Poprzedni Następny »


Długi cień anglosfery


Matt Ridley 2014-01-05


Zaledwie pięć lat temu ekonomia “anglosaksońska” była zdyskredytowana. Przyszłością miał być kapitalizm kontynentalny lub chiński, centralnie sterowany i silnie regulowany. Niemniej właśnie Centre for Economics and Business Research, oznajmił w zeszłym tygodniu, że Wielka Brytania jest na drodze do pozostania szóstą lub siódmą największą gospodarką świata do roku 2028, kiedy to będzie gotowa wysunąć się przed Niemcy, głównie z przyczyn demograficznych. Trzy inne gospodarki wśród największych dziesięciu to będą jej byłe kolonie: USA, Indie i Kanada. Trzy inne gospodarki wśród największych dziesięciu to będą jej byłe kolonie: USA, Indie i Kanada.

Także dzisiaj spośród dziesięciu krajów IMF, znajdujących się na szczycie pod względem dochodu na głowę ludności, cztery są częścią anglosaksońskiej diaspory – Stany Zjednoczone, Kanada, Australia i Singapore (Hong Kong także byłby tam, gdyby był oddzielnym krajem). Poza Szwajcarią wszystkie pozostałe to małe miasta-państwa lub kraje oparte na petro-dolarze: San Marino, Brunei, Katar, Luksemburg, Norwegia. Wygląda na to, że jeszcze żyjemy.

Rankingi znaczą oczywiście niewiele, a przewidywania jeszcze mniej. Niemniej jest coś szczególnego w modelu kierowania państwem w „anglosferze”. Niedawna książka Daniela Hannana MEP — How we Invented Freedom and Why it Matters — mogła zostać tak zatytułowana, żeby zdenerwować cudzoziemców, ale zawiera intrygującą, myśl: najlepiej działają systemy z informacją płynącą  „z dołu do góry”.

Jak wskazuje Hannan, podczas gdy my podkreślamy różnice między Wielką Brytanią a Ameryką, cudzoziemcy zazwyczaj dostrzegają podobieństwa. Tajemniczy składnik anglosfery nie ma oczywiście charakteru rasowego. Możemy pochować wiktoriański pogląd, że jest coś wyjątkowego lub mocnego w bladoskórym ludzie mającym w większości celtyckie DNA, i używającym głównie saksońskich słów oraz wychowanym w większości w protestanckiej wierze.

Nie było to również nieuniknione, w sensie wigowskiego mitu historycznego. Nie było to jakieś przeznaczenie, ale seria na wpół szczęśliwych przypadków, która dała szansę ludziom mówiącym po angielsku – włącznie z oddzieleniem kanałem morskim przed najeźdźcami, jurnym królem, przejęciem handlu przez Holendrów, przybrzeżnymi pokładami węgla, błyskotliwym dyrektorem ceł z Kirkcaldy (Adam Smith M.K.) i buntem podatkowym w dobrze wybranym momencie.

Tajemnica kryje się w instytucjach.  Zdaniem Hannana obyczaj „wolności pod prawem” wykazał, że jest sprawny w tworzeniu zamożności wszędzie, gdzie się przyjął, niezależnie od koloru skóry ludzi, którzy go przejęli – nawet jeśli czasami częściej był łamany niż honorowany. Było osobliwością Brytyjczyków od bardzo wczesnych dziejów, że wpadli w zwyczaj rozpraszania zarówno własności, jak władzy i nigdy nie zagubili tego zwyczaju, nawet za czasów silnych władców normandzkich lub Tudorów.

Monarchia była, przynajmniej częściowo, z wyboru, prawo zwyczajowe podlegało ewolucji i kształtowały je częściej precedensy prawne, niż zasady, własność była przynajmniej częściowo święta, prasa była dość wolna, parlament w końcu stał się suwerenny. Rząd podlegał prawu zamiast odwrotnie. Już w Średniowieczu w Brytanii te cechy były w niezwykłym stopniu wyraźne.

Prawo zwyczajowe odgrywa centralną rolę w argumentacji Hannana – to, co nazywa: “tym pięknym, nietypowym systemem, który należy do ludu, nie zaś do państwa”. Posiadanie rządu podporządkowanego prawu, zamiast by rząd narzucał prawo, doprowadziło do bezpieczeństwa własności i kontraktu, co okazało się szczególnie pomocne, kiedy pojawił się wolny rynek i przechylił szalę motywacji od rabunku do produkcji. Korzenie tych instytucji idą bardzo głęboko w czasy saksońskie, ale wiele kluczowych cech zaczęło tworzyć system w okresie między 1688 i 1787 r.

Mimo wszystkich odchyleń w kierunku hierarchicznej struktury i imperializmu, anglosfera zawsze  ograniczała swoich władców tradycją przekazu informacji „z dołu do góry”. Było to wspólne dla angielskiej wojny domowej i dla wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych – dwa epizody z tej samej kategorii sporów z zaskakującymi podobieństwami filozoficznymi i religijnymi. Hannan pokazuje wyraźnie, jak bardzo Okrągłe Głowy i zbuntowani koloniści nawiązywali do Magna Charta i tego, co uważali za przyrodzone prawo do wolności.

Brytyjska wersja reformacji protestanckiej przyjęła odrzucenie władzy przekazującej informację wyłącznie  “z góry do dołu”, ale odrzuciła jej normalny, kalwinistyczny substytut w postaci przeznaczenia. Protestantyzm splótł się tu z wolnością w silnie działającej mieszance znanej jako Whiggery. Ponadto uczeni sądzą teraz, że reformacja brytyjska zawdzięcza równie wiele lub nawet więcej starym ideom lollardów, jak nowym ideom Lutra.

Połączenie wolnego handlu i jakiejś możliwości obrony przeciwko arbitralnemu prawu zdarzało się także gdzie indziej. Fenicja, starożytne Ateny, Indie Aśoki, Chiny Songa, Arabia Abbasydów, Włochy Renesansu, XVII-wieczna Holandia – wszyscy próbowali tego, przynajmniej częściowo, ze zdumiewającymi wynikami dla ich zamożności. Ale wszystkie te eksperymenty spaliły na panewce z powodu jakiejś kombinacji różnych czynników:  inwazji, przesądu lub biurokracji. Przez większość czasu i w większości świata panowało to, co Hannan nazywa zwyczajem Ming-Moguł-Osmana – oczekiwanie, że prawo przyjdzie z góry, z ujednoliceniem, centralizacją, wysokimi podatkami i kontrolą państwa.

Oczywistym pytaniem jest więc, czy anglosaski eksperyment z wolnością pod prawem może przetrwać do roku 2028, jak implicite zakłada raport CEBR. Hannan jest daleki od optymizmu. Widzi UE nieustannie podważającą prawo zwyczajowe, narzucającą reguły i podatki uchwalone przez mianowanych, nie zaś wybranych komisarzy, wznoszącą bariery handlowe wobec reszty świata i zakładającą, że niewiele jest miejsca między tym co jest  regulowane, a co obowiązkowe.

Skradająca się centralizacja dotyka inne części anglosfery, ale Hannan zauważa, że Ameryka, Kanada, Australia, Nowa Zelandia i Indie zajęte są negocjowaniem coraz głębszych porozumień o wolnym handlu między sobą. Wielka Brytania, jako członek UE, nie może podpisywać niezależnych porozumień handlowych. Wyobraźcie sobie, co byłoby, gdyby mogła – gdybyśmy odzyskali możliwość reprezentowania siebie w negocjacjach międzynarodowych i kierowali się na większy dostęp do olbrzymich rynków azjatyckich, zamiast do ciasnych i zmniejszających się rynków europejskich. Wyobraźcie sobie, co byłoby, gdybyśmy mogli podejmować własne decyzje o innowacjach – na przykład o genetycznie modyfikowanych roślinach. Samo to nie zabezpieczyłoby naszej pozycji w rankingu za 2030 rok, ale z pewnością pomogłoby.

Pierwsza publikacja w "Times" z 30 grudnia 2013

Oryginał: The Anglosphere’s long shadow

The Rational Optimist, 2 stycznia 2014

Tłumaczenie M.K.

__________

Matt Ridley

Brytyjski pisarz popularnonaukowy, sympatyk filozofii libertariańskiej. Współzałożyciel i b. prezes International Centre for Life, "parku naukowego w Newcastle. Zrobił doktorat z zoologii (Uniwersytet Oksfordzki). Przez wiele lat był korespondentem naukowym w "The Economist". Autor książek: The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature (1994; pol. wyd. Czerwona królowa, 2001, tłum. J.J. Bujarski, A. Milos), The Origins Of Virtue (1997, wyd. pol. O pochodzeniu cnoty, 2000, tłum. M. Koraszewska), Genome (1999; wyd. pol. Genom, 2001, tłum. M. Koraszewska), Nature Via Nurture: Genes, Experience, and What Makes us Human (także jako: The Agile Gene: How Nature Turns on Nurture, 2003), Rational Optimist 2010.

 

 


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1470 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Uprawy GM są dobre dla środowiska     2014-07-08
Bliskie spotkania z baronem MünchausenemPaulina Łopatniuk     2017-07-22
Indyjscy farmerzy wysiali ziarna GMO w proteście obywatelskiego nieposłuszeństwa     2019-06-13
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Maniok o wysokiej zawartości żelaza i cynku może poprawić odżywianie i zdrowie w Afryce Zachodniej     2019-02-05
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Wojna domowa w ludzkim genomie     2014-10-13
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Film dokumentalny “Know GMO”, nakręcany w Afryce, stawia wyzwanie panikarskiej kampanii straszenia ludzi     2015-11-07
Carl Zimmer o gatunkach i ochronie     2024-02-29
Maleńkim lisom na Wyspach Santa Barbara brakuje różnorodności genetycznej i strachu przed ludźmi     2016-05-15
Ekomodernizm i zrównoważona intensyfikacja     2015-06-17
Chemicznie zakamuflowana żaba     2015-12-12
Nie jesteśmy wszyscy neandertalczykami: tak postępuje nauka     2016-02-02
Strepsiptera – najdziwaczniejsze owady?     2015-12-22
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Ogniska odry w Brooklynie w 2013 r.: Badanie kosztów antyszczepionkowej pseudonauki     2018-08-14
Atak “doktorostwa Wolfson” na rodziców chłopca, który zmarł na koklusz     2018-09-20
Naiwna promocja “integrowania” znachorstwa do medycyny     2018-01-29
Triumf Mao: Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie akceptuje szarlatanerię tradycyjnej chińskiej medycyny     2019-06-04
Rolnictwo biodynamiczne: podobne do antropozoficznej medycyny, ale dla farm     2018-04-06
Fabrizio Benedetti pyta: “Czy badania placebo wzmacniają pseudonaukę?”     2019-11-01
Naturopaci: potrafią uczynić nawet sól z Epsom potencjalnym zabójcą     2017-10-23
Obniżenie poprzeczki dla tradycyjnej medycyny chińskiej dla ideologii i zysku     2017-12-29
Szarlatan handlujący fałszywą nadzieją     2017-05-12
Czego może nas nauczyć była zwolenniczka antyszczepionkowców, Kelley Watson-Snyder     2019-08-30
Nanocząstki: nowy, jedyny, prawdziwy powód wszystkich chorób?     2017-03-24
Finansowanie społecznościowe terapii komórkami macierzystymi o nieudowodnionej skuteczności: wykorzystywanie hojności obcych, by płacić za szarlatanerię     2018-05-18
Antyszczepionkowcy - pielęgniarka lub lekarz nie powinni opiekować się dziećmi     2018-09-10
Wybuchy epidemii odry w Europie: zapowiedź tego, co przyjdzie do USA?     2017-07-24
Szczepionka HPV działa. Koniec kropka     2019-07-13
Akupunktura kontra nauka, wersja lingwistyczna     2017-06-01
Śmiertelność z powodu raka nadal spada wbrew twierdzeniom szarlatanów     2020-02-11
Efekt Krugera-Dunninga, antyszczepionkowcy i arogancja ignorancji     2018-08-09
Dlaczego sądy nie powinny rozstrzygać o nauce     2018-12-13
Tydzień Świadomości Homeopatii. Pomaga przypomnieć ludziom, że jest to szarlataneria!     2018-05-02
Plastry uśmierzające ból z Luminas: gdzie słowa „kwantum” i „energia” w rzeczywistości znaczą „magia”     2018-09-07
Zabobonne pojęcia u sedna przekonań antyszczepionkowych     2017-08-21
Tako rzecze antyszczepionkowa “wojowniczka mama”, Brittney Kara: jeśli szczepionki są tak wspaniałe, to dlaczego nie wspomina ich Biblia?     2018-04-26
Jak to jest, że Stanisław Burzyński nadal żeruje na zrozpaczonych pacjentach z rakiem?     2018-05-12
Helen Lawson i czarna maść: wycinanie, wypalanie i zatruwanie w sposób „naturalny”     2018-06-09
Homeopatia, wibracje i oszustwo     2018-06-12
Kolejne przypomnienie, nie ma epidemii autyzmu     2017-03-13
Akupunktura jadu pszczelego: śmiercionośne znachorstwo, które może zabić     2018-04-23
Naturopatyczna propaganda głosi normalne porady dotyczące stylu życia jako własne i dodaje szamaństwo     2018-02-14
Rzekł antyszczepionkowiec: Szczepionki powodują autyzm u psów!     2017-04-28
Dychotomiczne myślenie, niepewność i zaprzeczanie nauce     2020-01-01
Dlaczego szarlatani nie powinni nadzorować sami siebie     2019-05-08
Zły tydzień dla homeopatii jest dobrym tygodniem dla nauki     2018-03-23
Inicjatywa „Globalna Spójność”: nonsens na globalną skalę     2018-04-11
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Dwudziestu dziewięciunaukowców publikuje artykuł w obronie merytorycznych podstaw w nauce     2023-05-01
Musi się potępić akademicki mobbing uczonego     2018-12-14
Przekonania antyoświeceniowe są „zaskakująco trwałe”     2018-05-11
Na zdrowie: izraelscy naukowcy warzą piwo na ”wskrzeszonych” drożdżach sprzed 5000 lat     2019-05-31
Ostateczna klęska teorii ewolucji     2016-02-15
Co mówi nam ruch płaskiej Ziemi     2018-05-17
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Uderzające podobieństwo: rewolucyjne wyniki badań nad bliźniętami   Dynesen   2018-08-27
Opera mydlana z życia łysek amerykańskich, część III   Lyon   2017-07-28
Edytowanie genów kluczem do ulepszenia podstawowych upraw w Afryce   Abugu   2021-10-01
Aktywiści anty-GMO w Afryce szerzą mity i strach, ale nie przedstawiają żadnych naukowych dowodów   Abutu   2023-08-14
Ugandyjscy studenci nalegają na powszechne stosowanie biotechnologii i uchwalenie prawa o biobezpieczeństwie   Agaba   2021-11-17
Afrykańscy naukowcy wzywają do polityki poparcia biologii syntetycznej i innych innowacji   Agaba   2021-12-02
 Syntetyczna biologia oferuje obietnicę rozwiązania globalnego problemu z plastikiem   Agaba   2021-12-13
Czy wykształceni ludzie są bardziej antysemiccy?   Albert Cheng i Ian Kingsbury   2021-04-05
Fałszywe nadzieje i niewidzialni wrogowie   Anomaly   2018-02-09
Skuteczny kontra patologiczny altruizm   Anomaly   2018-10-10
Dziwaczny rodzaj rasistowskiego patriarchatu   Arora   2020-12-31
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Wszystkie antyizraelskie wiadomości zasługują na publikację   Bard   2021-09-04
Strzelby, zarazki, maszyny to zdecydowanie antyrasistowska książka. Dlaczego lewica jej nie kocha?   Barnett   2021-10-13
Opowieść o dwóch krzywych dzwonowych   Ben Winegard   2017-04-12
Przeddarwinowscy “darwiniści”   Berry   2020-10-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Niebezpieczne życie antropologa   Blackwell   2019-10-12
Nowe zastosowania zużytych filtrów do dializy   Blum   2018-08-07
Odwołajcie antyszczepionkową konferencję w Tel Awiwie   Blum   2019-11-15
Fałszywa pokora nie uratuje planety   Boudry   2020-01-09
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
Ryzyko niewarte podejmowania: list otwarty do moich kolegów w świecie akademickim   Boutwell   2017-06-14
Stagnacja socjologii i jej przyczyny   Boutwell   2017-03-21
Ewolucyjne wyjaśnienie nienaukowych przekonań   Bretl   2020-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Zaprzeczanie neuronauce o różnicach płci   Cahill   2019-04-05
Propaganda w wykonaniu nauczycieli akademickich   Chesler   2021-06-02
Nagonka na Izrael grasuje w stowarzyszeniach nauk ścisłych, medycyny i edukacji   Chesler   2021-06-24
Ugandyjski dziennikarz: jak informować o biotechnologii, kiedy jej krytycy rozsiewają dezinformację?   Christopher Bendana   2017-11-03
A polać wielką wodą…   Cipiur   2019-05-18
Zrozumienie nowoczesnych horrorów afrykańskich zakorzenionych w handlu niewolnikami przez Ocean Indyjski   Clarfield   2019-02-28
Ewolucyjne korzyści udawania ofiary   Clark   2021-03-11
Co byłoby, gdyby Wilkins i Franklin umieli ze sobą współpracować?   Cobb   2016-09-03
Ewolucja człowieka: zarośnięty brzeg   Cobb   2016-02-24
Google świętuje Antoniego van Leeuwenhoeka   Cobb   2016-10-31
Ogony CAT osłabiają centralny dogmat – dlaczego ma to znaczenie i dlaczego nie ma   Cobb   2015-01-08
Z okazji urodzin Maxa Delbrücka   Cobb   2016-09-22
Wesołych Świąt od Oswalda Avery’ego – ale co byłoby, gdyby zmarł wcześniej?   Cobb   2016-12-30
Kacze dzioby, Umwelt i a priori Kanta   Cobb   2019-03-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk