Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 09:37

« Poprzedni Następny »


Czy można falsyfikować naukowe teorie? Naukowiec odpowiada, że “nie”


Jerry A. Coyne 2020-09-12

Hurra, Ziemia nie jest płaska. 
Hurra, Ziemia nie jest płaska. 

Prowokacyjny tytuł artykułu (poniżej) w “Scientific American” fizyka Mano Singhama, jest, jak sądzę, głęboko niesłuszny. Koncepcja, że nauka postępuje naprzód przez eliminację niepoprawnych wyjaśnień (a to jest właśnie falsyfikacja), wydaje mi się nie tylko dobrą strategią, ale taką, która historycznie rzecz biorąc działała znakomicie. Powiedzenie, że jest to mit, jest więcej niż błędem. 


Posłuchajmy jednak, dlaczego Singham mówi, że falsyfikacja nie może działać. Kliknij na zrzut z ekranu, żeby przeczytać artykuł.


 



https://www.scientificamerican.com/article/the-idea-that-a-scientific-theory-can-be-falsified-is-a-myth/


Zanim dojdziemy do argumentów Singhama, zauważamy, że natychmiast myślimy o naukowych teoriach, które zostały definitywnie sfalsyfikowane. Jedną z nich jest to, że Ziemia jest płaska. To zostało sfalsyfikowane przez bardzo wiele obserwacji i poza szaleńcami nikt dzisiaj nie akceptuje teorii płaskiej Ziemi. Albo historia stworzenia z Księgi Rodzaju, kiedyś “naukowe” wyjaśnienie powstania życia, a szczególnie ludzi, także została sfalsyfikowana przez nieskończenie wiele obserwacji. Zastąpiła ją lepsza teoria: teoria ewolucji i można śledzić proces falsyfikacji przez czytanie O powstawaniu gatunków, co każdy powinien zrobić. Darwin nie tylko przytacza argumenty na rzecz ewolucji z biogeografii, embriologii, zapisu kopalnego, narządów szczątkowych i tak dalej, ale równocześnie zauważa, jak te obserwacje  nie zgadzają się z kreacjonizmem, główną w owym czasie konkurencyjną hipotezą. Falsyfikacja kreacjonizmu był powodem, dla którego Darwin tak niepokoił się, że ludzie religijni odrzucą jego teorię.


Jeśli bowiem obserwacje zgadzają się z obiema konkurencyjnymi teoriami, nie daje nam to sposobu ustalenia, która z nich jest lepsza. Darwin w rozdziałach o biogeografii pokazuje, na przykład, jak rozkład zwierząt i roślin na Ziemi pasuje do teorii ewolucji w połączeniu z tezą, że organizmy rozprzestrzeniają się, ale kreacjonizm nie może tego wyjaśnić. (Dlaczego stwórca nie umieścił rodzimych ssaków, słodkowodnych ryb i płazów na oceanicznych wyspach?) Falsyfikacja kreacjonizmu w tej książce w połączeniu z poparciem dla ewolucji spowodowała, że w ciągu dziesięciu lat od 1859 roku niemal wszyscy wykształceni ludzie zaakceptowali, że biblijny kreacjonizm został sfalsyfikowany.   


Dlaczego więc Singham uważa, że falsyfikacja – klasyczna strategia naukowego postępu opisana przez Karla Poppera – jest „mitem”? Podaje dwa powody (nawiązuje do „prekambryjskiego królika” Haldane’a jako proponowanej falsyfikacji ewolucji):


1.) Falsyfikacja jest skomplikowana. 
Singham mówi:

Jednak dziedzina znana jako naukoznawstwo (obejmująca historię, filozofię i socjologię nauki) pokazała, że falsyfikacja nie może działać nawet w teorii.


Powodem jest to, że eksperymentalne wyniki nie są prostym faktem zaczerpniętym bezpośrednio z natury. Zidentyfikowanie i datowanie kości Haldane’a wymaga użycia wielu innych teorii z rozmaitych dziedzin, włącznie z fizyką, chemią i geologią. Podobnie, teoretyczne przewidywanie nigdy nie jest produktem jednej teorii, ale także wymaga użycia wielu innych teorii. Kiedy “teoretyczne” przewidywanie nie zgadza się z “eksperymentalnymi” danymi, mówi nam to, że istnieje niezgoda między dwoma  zestawami teorii, więc nie możemy powiedzieć, że jakaś konkretna teoria została sfalsyfikowana.


Na szczęście falsyfikacja – lub jakakolwiek inna filozofia nauki – nie jest konieczna do rzeczywistego praktykowania nauki.

Nie całkiem to rozumiem. Jeśli mamy wiele linii dowodowych (lub wiele dziedzin nauki), które zbiegają się we wniosku zaprzeczającym istniejącej teorii (ewolucja, w tym wypadku), nie znaczy to, że falsyfikacja nie działa, a tylko że czasami nie jest łatwa. W rzeczywistości, w wypadku prekambryjskiego królika, naukowcy nie uznaliby pojedynczej obserwacji za obalającą teorię, którą wspiera tak wiele dowodów, na rzecz  innej teorii – kreacjonizmu – nie popartej przez żaden dowód. Naukowcy będą pracować, by upewnić się, że te dane nie są anomalią, czy królik nie dostał się w jakiś sposób do prekambryjskich osadów, i tak dalej. Ponadto, chcielibyśmy mieć więcej niż jedną skamieniałość, bowiem teoria tak dobrze ustalona jak ewolucja, wymagałaby wielu “źle umieszczonych” skamieniałości, byśmy ją zakwestionowali. Nie znaczy to, że falsyfikacja jest mitem, a tylko, że kiedy używasz jej przeciwko teorii, która jest bardzo dobrze podparta, musisz użyć jej wielokrotnie.  


A czasami eksperymentalny wynik istotnie jest “prostym faktem” zaczerpniętym bezpośrednio z natury. Koncepcja naleśnikowej Ziemi jest obalona przez wysłanie satelity w podróż wokół planety i nie znalezienie krawędzi. Ta sprawa pokazuje także, że twierdzenie Singhama, że “teoretyczne przewidywanie nigdy nie jest produktem jednej teorii”, jest także błędne. Płaska Ziemia (niektórzy czerpią ten pomysł z Biblii) jest jedną teorią, niezależącą od „wielu innych teorii”.


Inny przykładem jest wspaniałe i definitywne obalenie dwóch modeli replikacji DNA (“konserwatywny” i “przypadkowy”) przez  Meselsona i Stahla, potwierdzający „półkonserwatywny” model prostym i pięknym eksperymentem, w którym odwirowywali radioaktywnie oznaczony DNA w miarę, jak się replikował. Tylko dlatego, że zaangażowane w to były radiochemia, odwirowywanie frakcjonujące i biochemia, nie czyni eksperymentu ani trochę mniej falsyfikacją. A testowali tylko dwie inne wiarygodne teorie, nie zaś „wiele innych teorii”. Od tego czasu cała nauka genetyki molekularnej polega na ich wyniku z 1958 roku i ten wynik ostał się. Jeśli to nie jest wypadek weryfikacji prawdziwej teorii przez sfalsyfikowanie jej alternatyw, to nie wiem, co nim jest.    


Tutaj jest drugi powód Singhama, dlaczego falsyfikacja jest “mitem”:


2.) Pseudonaukowcy, maniacy i entuzjaści twierdzą, że mają dane, które falsyfikują teorie “konsensusu” i ta taktyka czyni z falsyfikacji podejrzaną strategię.
 Znowu, nie całkiem to rozumiem, ale oto, co mówi Singham:

Znajomość historycznego i filozoficznego tła daje ten rodzaj niezależności od uprzedzeń jego [Einsteina] pokolenia, na co cierpi większość naukowców…  


. . . ta wiedza daje ludziom możliwość lepszego argumentowania przeciwko antynaukowym siłom, które raz za razem używają tej samej strategii, czy chodzi o niebezpieczeństwa tytoniu, zmianę klimatu, szczepienia, czy ewolucję. Ich celem jest wykorzystywanie odrobiny wątpliwości i odbiegających wyników, które zawsze istnieją w nauce, żeby kwestionować konsensus poglądów naukowych ekspertów. Finansują i publikują własne wyniki, które zaprzeczają naukowemu konsensusowi w takiej lub innej wąskiej sprawie, a potem argumentują, że sfalsyfikowali konsensus. W książce Merchants of Doubt, historycy Naomi Oreskes i Erik M. Conway mówią, że dla tych grup “celem było zwalczanie nauki nauką – a przynajmniej lukami i niepewnościami w istniejącej nauce i naukowymi badaniami, których można użyć, by odwrócić uwagę od głównego wydarzenia”.

To jednak nie odrzuca wartości falsyfikacji bardziej niż samej nauki. Bowiem fanatycy i pseudonaukowy światek, którzy używają idei falsyfikacji, udają także, że używają metod nauki. Nie sądzę, by trzeba tu było cokolwiek dodawać.


Wreszcie, pod koniec artykułu Singham dochodzi blisko do przyznania, że tak, falsyfikacja działa:

Naukoznawstwo dostarcza zwolennikom nauki lepszych argumentów, by walczyć z tymi krytykami, przez pokazywanie, że siła naukowych wniosków wyrasta z działalności wiarygodnych ekspertów, którzy używają wszechstronnych zestawów dowodów, by dojść do zgodnej oceny w sprawie tego, czy teorię należy zatrzymać, czy odrzucić na rzecz nowej teorii. Te zgodne oceny umożliwiły osłupiające poziomy sukcesów i zrewolucjonizowały nasze życie na lepsze.  

Co jednak robisz, by odrzucić teorię, o której panuje zgodny osąd, taka jak kreacjonizm, na rzecz nowej teorii? Musisz znaleźć dowody, które zgadzają się z nową teorią, ale nie z konsensusem. A to jest falsyfikacja.


Jest możliwa sytuacja, kiedy nie ma rywalizującej teorii i po prostu szukasz dowodów, które zgadzają się z jedyną teorią, jaką masz. Nawet to jest jednak w pewnym sensie falsyfikacją: falsyfikacja myśli, że twoja teoria jest błędna, nawet jeśli nie masz alternatywy. Jeśli sądzisz, że benzen ma sześć atomów węgla, to twoją alternatywną teorią jest, że benzen nie ma sześciu atomów węgla, ale więcej lub mniej i szukasz dowodów na sfalsyfikowanie jednej lub drugiej z tych teorii.


Sądzę, że Singham chciał poprzeć wartość naukoznawstwa – historii i filozofii nauki – w czasie, kiedy pewni ludzie je umniejszają. Słynne są słowa Richarda Feynmana: “filozofia nauki jest równie użyteczna dla naukowców, jak ornitologia dla ptaków”. Nie zgadzam się z nim ani w jednym, ani w drugim – ornitologia jest użyteczna dla ptaków przez pomoc w chronieniu ich, a filozofia nauki może pomóc nam w jaśniejszym myśleniu o naszych problemach i metodach. Czasami jednak naukoznawstwo może być przeszkodą przez dezorientowanie ludzi o naturze nauki lub przez stawianie bezpodstawnych lub bezużytecznych twierdzeń, jak na przykład, że nie ma zewnętrznej rzeczywistości niezależnej od naszych zmysłów. A jedną z tych przeszkód jest twierdzenie, że falsyfikacja jest mitem.


h/t: Barry


Can scientific theories be falsified? One scientist says no

Why Evolution Is True, 8 września 2020

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska



Jerry A. Coyne

Emerytowany profesor na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków. Jest również jednym ze znanych "nowych ateistów" i autorem książki "Faith vs Fakt". Jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Tipsa en vn Wydrukuj



Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk