Prawda

Piątek, 29 marca 2024 - 03:12

« Poprzedni Następny »


Badacz: Ludzki zmysł węchu jest lepszy niż wszyscy myślą; może rywalizować z psim!


Jerry A. Coyne 2017-05-27


John P. McGann z Department of Psychology na Rutgers University spędził czternaście lat na przyglądaniu się układom węchowym ssaków i opublikował nowy artykuł w “Science”  sugerujący, że to, co nam się zdaje, że wiemy, o naszej zdolności węszenia w porównaniu do Super Węszycieli – psów i gryzoni – jest błędne. McGann pisze, przy akompaniamencie wielkiego szumu w wielu mediach, że nie jesteśmy tacy marni:  w rzeczywistości, pisze, ludzie mogą być równie dobrzy jak psy i myszy w wykrywaniu zapachów.

Zdaniem McGanna domniemana podrzędność węchowa ludzi opiera się na stosunkowo małych rozmiarach węchomózgowia – co zaobserwował Broca i inni wcześni neuroanatomowie, a co rozpropagował Freud, który powiedział, że brak wrażliwego zmysłu węchowego u ludzi prowadzi do represji seksualnej, ponieważ seks częściowo oparty jest na zapachach. Po przeglądzie danych historycznych McGann podaje swoje dane biologiczne. Oto jego główne punkty:
  • Chociaż stosunkowa wielkość węchomózgowia w porównaniu do rozmiarów mózgu jako całości jest mniejsza u ludzi niż u gryzoni, rozmiary absolutne węchomózgowia są dużo większe. 

Tutaj widać stosunkowe rozmiary węchomózgowia człowieka i myszy; węchomózgowie myszy jest dużo większe w stosunku do jej całego mózgu:


(From paper): Gross anatomy of the olfactory bulbs of human and mouse. (A) Ventral aspect of human brain, with meninges removed from the cortex. Area indicated by dotted rectangle is enlarged in (B). (B) View of left and right olfactory bulbs and olfactory tracts from (A). (C) Ventral aspect of mouse brain, with olfactory bulbs visible at the top. Up is anterior in all three panels. Dashed lines denote the approximate border between bulb and tract.
(From paper): Gross anatomy of the olfactory bulbs of human and mouse. (A) Ventral aspect of human brain, with meninges removed from the cortex. Area indicated by dotted rectangle is enlarged in (B). (B) View of left and right olfactory bulbs and olfactory tracts from (A). (C) Ventral aspect of mouse brain, with olfactory bulbs visible at the top. Up is anterior in all three panels. Dashed lines denote the approximate border between bulb and tract.

Ale absolutny rozmiar opuszki węchowej, co McGann uważa za klucz do dobrego węchu, jest dużo większy niż u myszy:


(From paper): Comparison of the mouse and human olfactory bulb. View is of the ventral aspect of the left olfactory bulb. Both bulbs are at the same scale.
(From paper): Comparison of the mouse and human olfactory bulb. View is of the ventral aspect of the left olfactory bulb. Both bulbs are at the same scale.

  • Ponadto absolutna liczba neuronów w opuszce węchowej ssaków jest stosunkowo stała (McGann uważa to także za wskaźnik dobrego węchu).

Ten wykres pokazuje, że liczba neuronów w obszarach węchowych różni się u gatunków ssaków o mniej niż dziesięciokrotność, niezależnie od rozmiarów ciała – a ludzie nie plasują sie szczególnie nisko:


(From paper): ig. 3 Comparison of olfactory bulb neuronal numbers across mammalian species. The number of putative neurons per olfactory bulb for each species, as measured by isotropic fractionation. Numbers are drawn from Ribeiro et al. (48) and Oliveira-Pinto et al.
(From paper): ig. 3 Comparison of olfactory bulb neuronal numbers across mammalian species. The number of putative neurons per olfactory bulb for each species, as measured by isotropic fractionation. Numbers are drawn from Ribeiro et al. (48) and Oliveira-Pinto et al.

  • Dane pokazujące większą liczbę unieczynnionych genów węchowych u ludzi w porównaniu do psów i myszy są wątpliwe 

W Ewolucja jest faktem napisałem, że wiele ludzkich “genów receptorów węchowych”, każdy wiążący z inną cząsteczką i pozwalający nam na poczucie jej zapachu, zostały unieczynnione mutacjami: są martwymi „pseudogenami”. Jak informuje McGann, ludzie mają tysiąc takich genów, ale “tylko” (jego cudzysłów) 390 z nich koduje białko receptorów. W odróżnieniu od tego, myszy mają 1,3 tysiąca takich genów, z których tysiąc koduje białka. Przyjęto to za dowód, że myszy mają znacznie bardziej wyostrzony węch niż ludzie. McGann jednak wskazuje, że 60% ludzkich pseudogenów jest transkrybowanych w mRNA w nosie.


Jest to jednak słaby dowód, bo już wiemy, że wiele pseudogenów jest transkrybowanych w RNA, ale nie przekładanych na białka, więc nie mówi to niczego o liczbie białek OR wytwarzanych u ludzi kontra u myszy. Ponadto, nawet gdyby każdy transkrybowany pseudogen u ludzi powodował powstanie aktywnego, białka receptorowego odorantu, nadal mielibyśmy tysiąc aktywnych genów u myszy i około 750 u ludzi. McGann nie porównał też pseudogenów u psów i myszy.


Oto tabela z artykułu z 2007 r. w PLoS Nimury i Nei, pokazująca te trzy gatunki. Jeśli McGann chce uczynić pseudogeny argumentem na rzecz ludzkiego węszenia, musi wziąć pod uwagę dane poniżej i możliwość, że wiele pseudogenów psa, myszy i szczura także może produkować białka receptorowe. Tak więc nie przekonuje mnie jego argument o pseudogenach. (Proszę zauważyć, że każdy gen węchowy u waleni jest pseudogenem, sugerując, że w rzeczywistości nie są używane do wąchania, bo te geny nie są funkcjonalne pod wodą.)


  • Budowa układu węchowego różni się u ludzi i innych ssaków. 

Te różnice obejmują większą liczbę kłębuszków receptorów nerwowych w opuszce węchowej człowieka w stosunku do gryzoni oraz obserwację, że części kory mózgowej u człowieka, używanej do przetwarzania zapachów, są bardziej „złożone” (tj. mają więcej połączeń neuronowych) niż u innych gatunków. Moim zdaniem, niewiele to mówi o stosunkowych  zdolnościach ludzi wobec innych ssaków do wyczuwania zapachów.


Najważniejsze pytanie nie dotyczy jednak tylko neuronów i pseudogenów. Jest nim: “Ile różnych zapachów potrafią wykryć ludzie w porównaniu do na przykład, psów i myszy oraz czy wyczuwamy je przy różnych progach?” Zakłada się, że psy i myszy są lepszymi węszycielami niż ludzie, ale McGann mówi, że dane nie są przekonujące i opierają się na anegdotach oraz na testach cząsteczek, do wyczuwania których ewolucja i tak nie dobierała ludzi. Oto kilka cytatów (podkreślenia są moje, jeśli chcecie przeczytać tylko najważniejsze punkty):

Ludzki węch jest znakomity i imponujący


Pomijając oczekiwania historyczne i anatomiczne, czy ludzki zmysł węchu rzeczywiście jest zubożały? Nie, ludzki układ węchowy jest znakomity, choć zależy to od używanych kryteriów. Na przykład, psy mogą być lepsze niż ludzie w rozróżnianiu zapachu moczu przy pompie, a ludzie mogą być lepsi od psów w rozróżnianiu zapachu doskonałych win, ale niewiele takich porównań ma poparcie eksperymentalne.
Poprawne testowanie pokazuje, że układ węchowy naczelnych jest wysoce wrażliwy na wiele zapachów i może wywierać silny wpływ na zachowanie, fizjologię i emocje.


Ludzie o nienaruszonym układzie węchowym mogą wykryć praktycznie wszystkie lotne związki chemiczne większe niż atom lub dwa, do tego stopnia, że nauka zainteresowała się tymi kilkoma odorantami, których niektórzy ludzie nie czują (tj. specyficzne anosomie).
W niedawnym badaniu wyliczono, że potrafilibyśmy rozróżnić praktycznie wszystkie odoranty, z oszacowaną zdolnością rozróżnienia ponad biliona potencjalnych związków. Chociaż dokładna liczba jest wysoce zależna od poczynionych założeń, jest jasne, że ludzki układ węchowy jest znakomity w rozróżnianiu odorantów, znacznie lepszy niż domniemane 10 tysięcy zapachów, jak twierdzi mądrość ludowa i marnie podbudowane podręczniki wstępu do psychologii.


Jednym z kluczowych spostrzeżeń w porównaniu układów węchowych naczelnych i innych zwierząt było to, że różne gatunki mają inną wrażliwość na różne odoranty. . . . 
W niedawnym eksperymencie testowano progi nasześć zawierających siarkęzapachówu myszy, małp czepiaków i ludzi. Stosunkowa wrażliwość węchowa różniła się w zależności od odorantu: ludzie byli o trzy rzędy wielkości bardziej wrażliwi niż myszy lub małpy na 3-mercapto-3-methylbutyl-formate, z wszystkimi 12 badanymi ludźmi wypadającymi znacznie lepiej niż każde indywidualne zwierzę, niemniej wszystkich 12 ludzi było gorszych niż wszystkie myszy (i porównywalni do małp) w wykrywaniu 3-mercapto-3-methylbutan-3-ol. Ogólnie, ludzie byli najbardziej wrażliwi na dwa z sześciu odorantów, podczas gdy myszy były najbardziej wrażliwe na cztery z sześciu odorantów. To spostrzeżenie uzupełnia starszą literaturę. . .


Węch silnie wpływa na zachowanie ludzkie.
Zapachy środowiskowe mogą wywołać specyficzne wspomnienia i emocje, wpływać na aktywację autonomicznego układu nerwowego, kształtować percepcję stresu i afektu oraz powoduje zachowanie podejścia i unikania. Ludzie potrafią iść za śladem zapachowym na świeżym powietrzu, a nawet okazywać zachowanie podobne do zachowania psów, kiedy ślad zmienia kierunek. Ludzki układ węchowy odgrywa także wielką, czasami nieświadomą, rolę w komunikacji między osobnikami. Każdy człowiek ma odmienny zapach, który odzwierciedla nie tylko czynniki żywieniowe i środowiskowe, ale także interakcję z markerami układu odpornościowego, by włączyć informację genetyczną, która pozwala na odróżnienie krewnych od nie-krewnych. Zawartość tego „koktajlu zapachów ciała” jest interpretowana w mózgu równolegle do zapachów środowiskowych i może wpływać na wybory partnera i żywności, jak również komunikować informację o niepokoju i agresji u innych ludzi. Wydaje się, że nieświadomie wąchamy nasze ręce po uściśnięciu reki kogoś obcego [JAC: Ja nie!], co sugeruje nieoczekiwany, węchowy składnik do tego powszechnego kontaktu społecznego.

No cóż, z tego wynika jasno (zakładając, że McGann ma rację), że potrzebujemy dobrych testów porównawczych dotyczących wielu różnych cząsteczek - nie tylko cząsteczek, które były ważne w ewolucyjnej przeszłości gatunku – zanim będziemy mogli powiedzieć, że pies myśliwski jest lepszym tropicielem zapachów niż człowiek. Ale stwierdzenia takie jak “węch silnie wpływa na ludzkie zachowanie” nie mówi niczego o stosunkowej zdolności węszenia w porównaniu z innymi gatunkami. Taki sposób pisania jest, moim zdaniem, nieco tendencyjny.


W “Guardianie” jest streszczenie tego artykułu, gdzie nasz Matthew Cobb, który zawodowo bada węch, wyraża się o nim entuzjastycznie: 

Matthew Cobb, profesor zoologii w Manchester University, powiedział, że ta praca zmieniła jego spojrzenie na badania, którym poświęcił większość swojej kariery zawodowej: “Mamy mit, że ludzie niewiele mogą wywąchać. Badanie rzeczywistych dowodów na to dokonane przez McGanna, pokazuje, że są one marne. Zmieni to moje nauczanie w przyszłym roku”.

Inni jednak nie zgadzają się:

Alexandra Horowitz, badaczka z Barnard College w Nowym Jorku, której praca skupia się na węchu psów, mówi, że podczas gdy psy idą śladami zapachowymi, znajdują narkotyki i odkrywają raka jajników w próbkach plazmy, ludzie zaledwie “zauważają, jeśli jest jakiś brzydki zapach w pociągu lub ktoś gotował, kiedy nie było nas w domu”.


“Istnienie specjalistów, takich jak perfumiarze lub tropiciele zwierząt, wskazuje, że przy staraniach możemy być dużo lepsi – mówi. – Ale nie na poziomie psów”.

Choć nie jestem ekspertem, jak Matthew lub Alexandra, moim zdaniem praca jest prowokująca i przekonuje mnie, że potrzeba więcej eksperymentów, szczególnie dotyczących zdolności różnych gatunków do wykrywania różnych zapachów. Być może byliśmy zbyt niefrasobliwi, twierdząc, że ludzie są gatunkiem słuchowym i wizualnym, podczas gdy psy i myszy polegają bardziej na węchu. Stare założenia mogą być błędne i praca McGanna jest pożytecznym badaniem na nowo słynnego zestawu założeń. Może on mieć rację, ale nie jestem przekonany, że te dane to pokazują. W najlepszym wypadku pokazują, że chwilowo należy wycofać powszechne twierdzenie, że nie potrafimy wąchać równie dobrze jak myszy i psy. (Jedną rzecz mogę powiedzieć: milej jest wąchać ludzi niż psy, szczególnie mokre psy!)

__________

McGann, J. P. 2017. Poor human olfaction is a 19th-century myth. Science Vol. 356, Issue 6338,DOI: 10.1126/science.aam7263


Human sense of smell better than thought may rival that of dogs

Why Evolution Is True, maj 2017

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

 



Jerry Coyne

Profesor (emeritus) na wydziale ekologii i ewolucji University of Chicago, jego książka "Why Evolution is True" (Polskie wydanie: "Ewolucja jest faktem", Prószyński i Ska, 2009r.) została przełożona na kilkanaście języków, a przez Richarda Dawkinsa jest oceniana jako najlepsza książka o ewolucji.  Jerry Coyne jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów od specjacji, rozdzielania się gatunków.  Jest również znanym ateistą, a jego druga książka, "Faith vs Fakt" traktuje o niemozności pogodenia nauki i religii. Należy również dodać, że jest wielkim miłośnikiem kotów i osobistym przyjacielem redaktor naczelnej.

Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Rdzenni Amerykanie żądają doczesnych resztek pumy z Griffith Park   Coyne   2023-01-03
Świetny artykuł o epigenetyce   Coyne   2022-12-30
Śmiało podążaj tam, gdzie nie dotarł jeszcze żaden owad   Tonhasca Júnior   2022-12-28
Rzecz o splątaniu nauki i wiary   Koraszewski   2022-12-26
Pradawny ekosystem zrekonstruowany przy użyciu skamieniałego DNA   Coyne   2022-12-19
Rozważania heretyckiego mediewisty o historii, wartościach i zdumiewającej głupocie   Landes   2022-12-16
Ewolucyjne ślepe zaułki i lepkie urządzenia: botanik Darwin   Tonhasca Júnior   2022-12-14
Ewolucja nie idzie prostą drogą   Novella   2022-12-08
Geny i języki   Novella   2022-11-26
Uporczywa obecność religijnego mitu   Winegard   2022-11-24
Znaleziono skrytkę posągów z brązu   Novella   2022-11-23
W oparach zrównoważonej ignorancji   Koraszewski   2022-11-21
10 twierdzeń działaczy walczących w Afryce z GMO o tym, dlaczego postępy w biotechnologii upraw powinny zostać odrzucone – i dlaczego są one błędne   Maina   2022-11-17
List otwarty do wszystkich oszołomów   Novella   2022-11-03
Po prostu nie mogę się doczekać, aby znów wyruszyć w trasę   Tonhasca Júnior   2022-10-27
Czy mizoandria może być zakaźna?   Tonhasca Júnior   2022-10-24
Niezwykła fizjologia hibernujących niedźwiedzi   Coyne   2022-10-22
Cuchnąca pułapka i przytulna kryjówka   Tonhasca Júnior   2022-10-21
Obraz Izraela na amerykańskich uniwersytetach   Mansour   2022-10-19
Kenia aprobuje GMO po 10 latach zakazu   Maina   2022-10-18
Pangenom jedwabnika morwowego   Novella   2022-10-14
Czy Samolubny gen zaszkodził publicznemu rozumieniu biologii?   Coyne   2022-10-13
Nieokrzesani goście   Tonhasca Júnior   2022-10-11
Niezrozumienie równości   Winegard   2022-10-07
Zyski klimatyczne to „niewygodna prawda” — nie wszystkie wiadomości o środowisku są złymi wieściami   Lomborg   2022-10-06
Gorzko-słodki, uzależniający lek   Tonhasca Júnior   2022-09-30
Przeciwko autentyczności   Winegard   2022-09-27
Biomedyczne znaczenie płci (i jej binarnej natury)   Coyne   2022-09-22
Mózgi neandertalczyków   Novella   2022-09-20
Oszuści i oszukani w grze w zapylanie   Tonhasca Júnior   2022-09-15
Po raz kolejny “Scientific American” wypacza biologię, a teraz także historię, by podeprzeć swoją ideologię   Coyne   2022-09-14
Upadek czasopisma “Nature”   Winegard   2022-09-08
Instynkt macierzyński i “New York Times”   Coyne   2022-09-07
Ćmy ze złym public relations   Tonhasca Júnior   2022-09-05
Studenci Uniwersytetu Ghany debatują nad wykorzystaniem upraw GMO w ich kraju   Gakpo   2022-09-02
“Scientific American” poświęca się polityce, a nie nauce; odmawia publikowania krytycznych analiz swoich fałszywych lub wprowadzających w błąd twierdzeń   Coyne   2022-09-01
Dysonansy poznawcze: czekolada a muszki, wino a osy   Júnior   2022-08-29
Patrick Matthew: prawdziwy autor idei doboru naturalnego?   Coyne   2022-08-26
Odporny na choroby, genetycznie modyfikowany maniok zapowiada przełom w Kenii   Maina   2022-08-25
Niekochane, ale czasem pożyteczne   Tonhasca Júnior   2022-08-23
Trwałość laktazy w populacjach pijących mleko: ponowna ocena klasycznej historii z ewolucji człowieka   Coyne   2022-08-19
Pierwszy znany drapieżnik: nowo opisana skamieniałość   Coyne   2022-08-16
Nie karm mózgu śmieciowym jedzeniem   Bhogal   2022-08-10
Kot Mehitabel pisze w “Science”   Coyne   2022-08-09
Nauka o wolności: rozmowa z Anną Kryłow   i Anna Kryłow   2022-08-06
Pierwsze dowody kopalne na opiekę nad lęgiem i niezwykły przypadek asymetrii kierunkowej   Coyne   2022-08-05
Badania dowodzą, że fakty nie mają znaczenia: jak propaganda wykorzystuje i normalizuje antysemityzm     2022-08-03
Horyzontalny transfer genów u owadów: jest rozpowszechniony, ale co to znaczy?   Coyne   2022-08-02
Dokonane w Afryce badanie genomu fasolnika egipskiego oznacza krok naprzód w dywersyfikacji światowego zaopatrzenia w żywność   Karavolias   2022-08-01
Grupy anty-GMO przegrywają sprawę sądową w Nigerii    i Nkechi Isaak   2022-07-30
Raz jeszcze: czy rasy są tylko społecznym konstruktem bez naukowego lub biologicznego znaczenia?   Coyne   2022-07-28
„New Yorker” pisze o hoacynie, sugeruje, że koncepcja Darwina drzew ewolucyjnych może być urojeniem   Coyne   2022-07-25
Nazistowscy lekarze i dzisiejsi antysemici: redefinicja etyki, żeby usprawiedliwić prześladowania Żydów     2022-07-18
Carl Sagan i wolność wątpienia   Jacoby   2022-07-18
Jak Darwin spowodował globalne ocieplenie swoją teorią doboru płciowego   Coyne   2022-07-16
Dieta mieszana misiów i innych   Júnior   2022-07-14
Londyńskie Natural History Museum popełnia błąd naturalistyczny - wielokrotnie   Coyne   2022-07-11
Nigeria gotowa na spełnienie oczekiwań rolników     2022-07-08
Szczepionki przeciwko grypie związane ze zmniejszonym ryzykiem choroby Alzheimera   Novella   2022-07-07
Nowoczesność Darwina: w O powstawaniu jest antycypacja neutralnej teorii i przerywanej równowagi   Coyne   2022-07-06
Pinker: “Wojna o ewolucję jest także wojną kulturową”   Coyne   2022-07-05
Raz jeszcze: błędny artykuł o tym, dlaczego teoria ewolucji jest przestarzała   Coyne   2022-07-04
Niech Moc będzie z pszczołą   Júnior   2022-06-28
Dramatyczny wzrost cen paliw kopalnych jest bolesny, ale daje niewielkie korzyści w walce z globalnym ociepleniem   Lomborg   2022-06-25
Efekt grupy – paskudny błąd poznawczy   Novella   2022-06-22
Nasiona z edytowanymi genomami będą miały przystępną cenę   Maina   2022-06-15
„Zapylisz mnie!”: nachalni bohaterowie świata roślin   Júnior   2022-06-11
Agroekologia zmienia biednych farmerów w biedniejszych   Muhumuza   2022-06-09
Kartofel z Matką Boską w jednej klapie i Karolem Marksem w drugiej   Koraszewski   2022-06-06
Jak nasze wspomnienia są powiązane   Novella   2022-06-04
Wielka Brytania dąży do zezwolenia na edytowanie genów   Novella   2022-06-02
„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”   Júnior   2022-05-31
Coraz mniejsza część głównych plonów roślin jadalnych na świecie idzie na wyżywienie głodnych, a coraz więcej wykorzystuje się do celów niespożywczych     2022-05-28
Naukowiec z Ghany: “Afryka potrzebuje GMO bardziej niż reszta świata”   Gakpo   2022-05-26
GMO i edytowanie genów: jaka jest różnica?   Karavolias   2022-05-23
Toksyczny nektar, czyli ostrożnie z tureckim miodem   Júnior   2022-05-20
Kolejna nieudana i podyktowana ideologią próba wykazania, że płeć u ludzi nie jest binarna   Coyne   2022-05-18
Brian Charlesworth o błędach nowego artykułu rzekomo pokazującego, że fundamentalne założenie ewolucji neodarwinowskiej jest błędne   Coyne   2022-05-16
Trutnie i inni fruwający panowie   Junior   2022-05-13
Wygnanie z uniwersyteckiego świata – dwa lata później   Winegard   2022-05-10
Życie kwitnące po śmierci   Junior   2022-05-05
Organiczne środki owadobójcze są szkodliwe dla pożytecznych owadów     2022-04-30
Oxitec rozszerza próby z komarami GMO, by zredukować szerzenie się malarii   Conrow   2022-04-28
Słowa w wosku zapisane   Tonhasca Junior   2022-04-26
Rodzice, szkoła, państwo: kultura niskich oczekiwań   Koraszewski   2022-04-25
Nowoczesne ulepszanie roślin uprawnych przyjmuje historyczne podejście   Karavolias   2022-04-20
Pierwsza spożywcza roślina GMO w Ghanie   Baffour-Awuah   2022-04-16
Indie zwalniają edytowanie genów z wymaganej dla GMO oceny bezpieczeństwa   Paranjape   2022-04-11
Metamorfozy    Júnior   2022-04-09
Rolnicy nie mogą uprawiać tego, na co ich nie stać   Ongu   2022-04-07
Rośliny zmodyfikowane: odkłamać opinię o GMO   Conrow   2022-04-07
Odmowa szczelinowania jest szaleństwem   Ridley   2022-04-02
Jak wirusy chorób układu oddechowego ewoluują, by stać się łagodniejsze   Ridley   2022-03-22
Czy globalne ocieplenie może być dla nas dobre?   Ridley   2022-03-03
Południowa Afryka powinna przemyśleć regulacje dotyczące genetycznie modyfikowanych roślin   i Priyen Pillay   2022-03-01
Dlaczego środowiskowcy stanowią większą przeszkodę dla skutecznej polityki klimatycznej niż negacjoniści?   Boudry   2022-02-21
O figach i osach   Júnior   2022-02-18
Pień liczący 40 tysięcy lat przekazany Maorysom zamiast nauce   Coyne   2022-02-14
Propaganda anty-GMO obraża drobnych farmerów w Afryce i w Azji   Gakpo   2022-02-08
Jak “tubylcza medycyna” różni się od medycyny   Coyne   2022-02-07

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk