Prawda

Czwartek, 28 marca 2024 - 20:26

« Poprzedni Następny »


„Grubogłowi przedsiębiorcy pogrzebowi w noc żywych trupów”


Athayde Tonhasca Júnior 2022-05-31

Osa Darwina © Charles J. Sharp, Wikipedia.
Osa Darwina © Charles J. Sharp, Wikipedia.

Jeśli oglądałeś Obcego, być może przeraziłeś się, gdy mały potwór wyskoczył z klatki piersiowej astronauty. Ale entomolog mógł skinąć głową ze zrozumieniem: „Ach, ludzki parazytoid!”. Rzeczywiście, scenarzyści czerpali z entomologicznych inspiracji przy wymyślaniu cyklu życia kosmity.


Tutaj na Ziemi parazytoid to owad, którego larwa rozwija się w ciele żywiciela (zwykle innego owada), ostatecznie go zabijając. Ten rodzaj historii życia mieści się pomiędzy drapieżnikiem a pasożytem: drapieżnik, taki jak ważka, bierze kilka ofiar i natychmiast je zabija, podczas gdy pasożyty, takie jak wszy, pchły i kleszcze, żywią się swoimi żywicielami, nie zabijając ich.


Osy stanowią większość gatunków parazytoidów, ale wiele z nich to muchy. Należy do nich około 800 gatunków much o grubych głowach (rodzina Conopidae). Spojrzenie na jedną z nich wyjaśnia ich wspólną nazwę, chociaż niektóre gatunki bardziej przypominają osy lub pszczoły niż muchy. Znane są także jako wyślepkowate.


Ryc. 1. Mucha grubogłowa © Fir0002, Wikipedia.



Muchy grubogłowe kręcą się wokół kwiatów w poszukiwaniu łyków nektaru. Samice mają jednak inne pomysły: mogą czekać na okazję złożenia jaj, co jest złą wiadomością dla pszczół, trzmieli lub os.


Wygląda to tak: niczego niepodejrzewający trzmiel podlatuje do kwiatka. Samica muchy zbliża się i chwyta trzmiela w powietrzu. Nadal unosząc się w powietrzu, podważa segmenty brzucha trzmiela za pomocą osłonki, która jest utwardzoną strukturą przypominającą podkładkę na końcu jej brzucha. Czasami napastnik i ofiara padają na ziemię, ale wynik jest taki sam; samica muchy składa jedno jajo w ciele trzmiela i puszcza go.


Ryc. 2. Samica muchy grubogłowej z wyraźnie widoczną groźną osłonką © Hectonichus, Wikipedia.



Dramat kończy się w ciągu kilku sekund, a oba owady odlatują. Mucha będzie czaić się na kolejną ofiarę. Ale trzmiel jest skończony.


Wewnątrz trzmiela z jaja wylęga się larwa, która pożera jego wnętrzności. Ale larwa nie penetruje tułowia żywiciela, pozostawiając w ten sposób nienaruszone mięśnie lotne. Trzmiel żyje dalej, żywiąc się i zbierając nektar z powrotem do swojego gniazda, choć w miarę wzrostu parazytoida coraz mniej wydajnie. W ciągu 10 do 12 dni jego odwłok jest całkowicie zajęty przez larwę, która nie ma już nic do jedzenia. Trzmiel ginie i upada na ziemię (jeśli znajdziesz martwego trzmiela z obrzękiem odwłoka, pasożytnictwo może być causa mortis). Larwa przepoczwarza się i zimuje w ciele trzmiela, a w następnym roku pojawia się dorosły osobnik.


Ryc. 3. Poczwarka muchy grubogłowej w odwłoku trzmiela Centris analis © Moure-Oliveira i in ., 2019. The Science of Nature 106. 10.1007/s00114-019-1634-9 .



Niektóre wyślepkowate zwiększają szanse swoich poczwarek na przetrwanie zimy dzięki sztuczce, która może wydawać się makabryczna dla ludzkich oczu: nakłaniają żywiące je  trzmiele do kopania własnych grobów. W Ameryce Północnej trzmiele zarażone pasożytem Physocephala tibialis zakopują się w ziemi tuż zanim wyzioną ducha. To kopanie grobów nie ma znaczenia dla trzmiela, ale poczwarka parazytoida jest chroniona przed zimnem i odwodnieniem w miesiącach zimowych i jest mniej narażona na patogeny i własne pasożyty. Hibernacja w glebie sprzyja również powstawaniu większych i zdrowszych dorosłych much.


Ryc. 4. Skłaniająca do kopania grobów Physocephala tibialis © Beatriz Moisset, Wikipedia.    



Ale trzmiele nie poddają się zbyt łatwo. Kiedy presja pasożytnicza staje się zbyt wysoka, niektóre gatunki rozmnażają się później w ciągu roku, aby uniknąć szczytu populacji wyślepkowatych. A niektóre trzmiele – podobnie jak wiele innych owadów – wydzielają melaninę, która otacza i dusi pasożyty wewnętrzne. Szacuje się, że melanizacja zabija do 30% larw wyślepkowatych.


Ryc. 5. Larwa z zakapsułkowanymi jajami os © Nathan T. Mortimer, Illinois State University.



Po tym, jak zarażony pasożytem trzmiel wykopał sobie grób gdzieś w Ameryce, nad lądem zapada zimna, dżdżysta noc. Panuje pełen spokój. Dopóki w pobliskiej pasiece jedna z mieszkających tam pszczół miodnych (Apis mellifera) nie zrobi czegoś dziwnego: wyłania się z ula i leci w kierunku słabo świecącej w oddali latarni ulicznej. Kilka jej sióstr idzie w ich ślady, chociaż niektóre z nich upadają na ziemię i zaczynają krążyć w kółko, najwyraźniej zdezorientowane. Żaden z tych nocnych wędrowców nigdy nie wróci do ula; wkrótce wszystkie umrą. Są ofiarami parazytoida o złowieszczej nazwie mucha zombie (Apocephalus borealis).


Ryc. 6. Samica muchy zombie © Core et al., 2012. PLoS One 7(1): e29639.



Ta mucha należy do jednej z największych grup owadów, rodziny Phoridae (zadrowate). Obejmują one około 4000 opisanych gatunków, ale specjaliści uważają, że liczba ta stanowi ułamek całości. Zadrowate wyglądają jak muszki owocowe z wygiętymi grzbietami, a wystraszone odbiegają zanim wzbiją się w powietrze. Takie zachowania wyjaśniają ich potoczne nazwy: muchy garbate lub muchy wędrujące. Są wszędzie i mają różne nawyki żywieniowe, takie jak saprofagia (jedzą rozkładającą się materię organiczną), drapieżnictwo i roślinożerność. Jeden gatunek jest poważnym szkodnikiem grzybów uprawnych.


Dwie grupy much zadrowatych z rodzaju Pseudacteon i Apocephalus występują głównie w Ameryce Południowej i są znane jako muchy dekapitujące mrówki. Typowy gatunek podchodzi do mrówki od tyłu i używa swojego potężnego, haczykowatego pokładełka do wstrzyknięcia jaja w głowę lub tułów ofiary.


Ryc. 7.  Haczykowate pokładełko muchy dekapitującej Pseudacteon curvatus © Sanford Porter, Wikipedia.



Powstała larwa przemieszcza się do głowy mrówki, gdzie żywi się hemolimfą („krew”) i tkankami. W końcu larwa konsumuje całą zawartość głowy, powodując chaotyczne wędrowanie mrówki. W ciągu dwóch do czterech tygodni larwa jest gotowa do przepoczwarzenia. Uwalnia enzymy, które rozpuszczają tkanki łączące głowę mrówki z jej ciałem. Głowa odpada, a mucha przepoczwarza się w niej, zanim wyjdzie jako dorosły osobnik. Muchy te są skutecznymi zabójcami mrówek, a zatem są obiecującymi środkami kontroli biologicznej przeciwko gatunkom inwazyjnym, takim jak mrówki ogniste ( Solenopsis  spp.).


Ryc. 8. A) Mucha dekapitująca mrówki (Pseudacteon  sp.) przygotowująca się do wstrzyknięcia jaja w tułów mrówki ognistej. B) Pozbawiona głowy mrówka z larwą muchy trawiącą zawartość głowy © Porter & Gilbert, 2005. International Symposium on Biological Control of Arthropods.



Mucha zombie nie ścina głowy pszczołom miodnym, ale większość jej historii życia jest podobna do historii jej tropikalnych krewnych. Składa jaja w odwłoku pszczoły. Larwy żywią się hemolimfą i mięśniami, a kiedy są gotowe, przepoczwarzają się na zewnątrz żywiciela. Zaobserwowano do 13 larw wychodzących z martwej pszczoły miodnej.


Ryc. 9. Mucha zombie składająca jaja do odwłoku pszczoły miodnej © Core  i wsp ., 2012.  PLoS One 7(1): e29639 .



Ryc. 10. Dwie larwy much opuszczają żywiciela na styku głowy i tułowia © Core  i wsp ., 2012.  PLoS One 7(1): e29639 .



Nie wiemy, dlaczego zaatakowana pasożytami pszczoła miodna porzuca gniazdo, zwłaszcza w nocy, by wędrować na samobójczą wyprawę. Jej okablowanie neurologiczne mogło zostać przejęte przez muchę, co skłoniło pszczołę do szukania bezpieczniejszego miejsca dla rozwoju jaj i larw parazytoida. Pszczoła mogła zostać wyparta przez jej zdrowe siostry; albo sama opuściła kolonię, kierując się altruistycznym instynktem, aby uniknąć epidemii.


Ryc. 11. Cztery poczwarki much zombie otaczające martwą pszczołę miodną, z której wyszły © John Hafernik, University of Florida Entomology and Nematology Department.



Mucha zombie pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie od dawna wiadomo, że pasożytuje na trzmielach i osach. W 2009 roku doszło do niepokojącego odkrycia: mucha atakowała również pszczoły miodne w niektórych częściach kraju. A nadchodziły kolejne złe wieści. Mucha zombie jest siedliskiem grzyba Nosema ceranae i wirusa zdeformowanych skrzydeł, które stanowią poważne zagrożenie dla pszczół miodnych. Naukowcy nie wiedzą jeszcze, czy mucha zombie odgrywa rolę w przenoszeniu tych patogenów na pszczoły, ale możliwość jest niepokojąca.


Muchy grubogłowe i zombie to tylko niektóre z wielu pasożytów i parazytoidów zdolnych do zmiany zachowania gospodarzy dla własnej korzyści. Niektóre osy zamieniają biedronki w sparaliżowane żywe tarcze nad ich jajami, a niektóre grzyby zmuszają mrówki do wspinania się po roślinach, aby mogły wypuścić zarodniki w powietrze. Być może najbardziej znanym przypadkiem jest wpływ komórek toksoplazmozy na szczury i myszy. Zainfekowane gryzonie pociąga mocz kota i rzadziej się ukrywają. To zmienione zachowanie jest samobójcze: stają się łatwym łupem dla kotów, u których komórki toksoplazmozy kończą swój rozwój. Carl Zimmer omówił wiele innych przykładów w swojej znakomitej książce Parasite Rex; o niektórych z nich możesz przeczytać tutaj.


Pasożytnictwo wydaje się makabryczne i okrutne. Nawet Darwin był tym przerażony, jak wyraził to w jednym ze swoich listów: „Nie mogę przekonać samego siebie, że dobroczynny i wszechmocny Bóg celowo stworzyłby Ichneumonidae [grupę pasożytniczych os] z wyraźnym zamiarem ich żerowania na ciałach żywych gąsienic”.* Ale taki antropomorfizm jest błędny i stronniczy. Parazytoidy, drapieżniki i pasożyty są regulatorami świata przyrody: około 10% wszystkich znanych gatunków owadów to parazytoidy, choć specjaliści uważają, że liczba ta jest ogromnym niedoszacowaniem. Zapobiegają nadmiernemu wzrostowi populacji, w tym szkodników rolniczych i owadów przenoszących choroby. Pasożytnictwo pomaga kształtować bioróżnorodność i ekosystemy, więc nie jest z natury ani dobre, ani złe. To cecha życia na naszej planecie.

—————————

* Ten słynny cytat zainspirował zespół specjalistów od gąsieniczkowatych do zaproponowania w 2019 roku „osy Darwina” jako nazwy potocznej dla tej grupy owadów, aby stały się one szerzej znane i cenione.


Readers' wildlife tales

Why Evolution Is True, 25 maja 2022

Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska


Athayde Tonhasca Júnior 
jest brytyjskim entomologiem.


Skomentuj Tipsa en vn Wydrukuj






Nauka

Znalezionych 1469 artykuły.

Tytuł   Autor   Opublikowany

Kameleon przekazuje różne informacje różnymi częściami ciała   Yong   2013-12-14
Paradoksalne cechy genetyki inteligencji   Ridley   2013-12-18
Wielki skandal z biopaliwami   Lomborg   2013-12-19
Przedwczesna wiadomość o śmierci samolubnego genu   Coyne   2013-12-22
Czy jest życie na Europie?   Ridley   2013-12-22
Nowa data udomowienia kotów: około 5300 lat temu – i to w Chinach   Coyne   2013-12-26
Na Zeusa, natura jest przeżarta rują i korupcją   Koraszewski   2013-12-26
Proces cywilizacji   Ridley   2013-12-28
Jak karakara wygrywa z osami   Cobb   2013-12-29
Żebropławy, czyli dziwactwa ewolucji   Coyne   2013-12-30
Czy może istnieć sztuka bez artysty?    Wadhawan   2013-12-30
Zderzenie mentalności   Koraszewski   2014-01-01
Skrzydlaci oszuści i straż obywatelska   Young   2014-01-02
Delfiny umyślnie narkotyzują się truciznami rozdymków   Coyne   2014-01-04
Długi cień anglosfery   Ridley   2014-01-05
Ciemna materia genetyki psychiatrycznej   Zimmer   2014-01-06
Co czyni nas ludźmi?   Dawkins   2014-01-07
Twoja choroba na szalce   Yong   2014-01-08
Czy mamut włochaty potrzebuje adwokata?   Zimmer   2014-01-09
Pradawne rośliny kwitnące znalezione w bursztynie   Coyne   2014-01-10
Ratując gatunek możesz go niechcący skazać   Yong   2014-01-11
Ewolucja ukryta w pełnym świetle   Zimmer   2014-01-13
Koniec humanistyki?   Coyne   2014-01-15
Jak poruszasz nogą, która kiedyś była płetwą?   Yong   2014-01-16
Jak wyszliśmy na ląd, kość za kością   Zimmer   2014-01-19
Twoja wewnętrzna mucha   Cobb   2014-01-22
Ukwiał żyje w antarktycznym lodzie!   Coyne   2014-01-25
Dlaczego poligamia zanika?   Ridley   2014-01-26
Wspólne pochodzenie sygnałów płodności   Cobb   2014-01-28
Ewolucja i Bóg   Coyne   2014-01-29
O delfinach, dużych mózgach i skokach logiki   Yong   2014-01-30
Dziennikarski „statek upiorów” Greg Mayer   Mayer   2014-01-31
Dlaczego leniwce wypróżniają się na ziemi?   Bruce Lyon   2014-02-02
Moda na kopanie nauki   Coyne   2014-02-03
Neandertalczycy: bliscy obcy   Zimmer   2014-02-05
O pochodzeniu dobra i zła   Coyne   2014-02-05
Sposób znajdowania genów choroby   Yong   2014-02-07
Czy humaniści boją się nauki?   Coyne   2014-02-07
Kiedy zróżnicowały się współczesne ssaki łożyskowe?   Mayer   2014-02-10
O przyjaznej samolubności   Koraszewski   2014-02-12
Skąd wiesz, że znalazłeś je wszystkie?   Zimmer   2014-02-15
Nauka odkrywa nową niewiedzę o przeszłości   Ridley   2014-02-18
Żyjące gniazdo?   Zimmer   2014-02-19
Planeta tykwy pospolitej   Zimmer   2014-02-21
Nowe niezwykłe skamieniałości typu “Łupki z Burgess”   Coyne   2014-02-22
Dziennik z Mozambiku: Pardalota   Naskręcki   2014-02-23
Wskrzeszona odpowiedź z kredy na “chorobę królów”   Yong   2014-02-26
Dziennik z Mozambiku: Sybilla     2014-03-01
Spojrzeć ślepym okiem   Yong   2014-03-02
Intelektualne danie dnia  The Big Think   Coyne   2014-03-04
Przeczołgać się przez mózg i nie zgubić się   Zimmer   2014-03-05
Gdzie podziewają się żółwiki podczas zgubionych lat?   Yong   2014-03-10
Supergen, który maluje kłamcę   Yong   2014-03-14
Idea, którą pora oddać na złom   Koraszewski   2014-03-15
Zwycięstwa bez chwały   Ridley   2014-03-17
Twarde jak skała   Naskręcki   2014-03-18
Pasożyty informacyjne   Zimmer   2014-03-19
Seymour Benzer: humor, historia i genetyka   Cobb   2014-03-21
Kto to był Per Brinck?   Naskręcki   2014-03-23
Potrafimy rozróżnić między przynajmniej bilionem zapachów   Yong   2014-03-25
Godzina Ziemi czyli o celebrowaniu ciemności   Lomborg   2014-03-27
Słonie słyszą więcej niż ludzie   Yong   2014-03-30
Niebo gwiaździste nade mną, małpa włochata we mnie   Koraszewski   2014-03-31
Wielkoskrzydłe   Naskręcki   2014-04-02
Najstarsze żyjące organizmy   Coyne   2014-04-03
Jak zmienić bakterie jelitowe w dziennikarzy   Yong   2014-04-06
Eureka! Sprytne wrony to odkryły   Coyne   2014-04-07
Sukces upraw GM w Indiach   Lomborg   2014-04-09
Wirus, który sterylizuje owady, ale je pobudza   Yong   2014-04-12
Przystosować się do zmiany klimatu   Ridley   2014-04-14
Jeden oddech, który zmienił planetę   Naskręcki   2014-04-16
Najgorsze w karmieniu komarów jest czekanie   Yong   2014-04-17
Kłopotliwa podróż w przyszłość   Ridley   2014-04-19
Pierwsze spojrzenie na mikroby współczesnych łowców zbieraczy     2014-04-23
Seksizm w nauce o jaskiniowych owadach   Coyne   2014-04-26
Musza bakteria zaprasza inne muszki na uczty owocowe   Yong   2014-04-27
Zachwycający rabuś, który liczy sto milionów lat   Cobb   2014-04-28
Mądrość (małych) tłumów   Zimmer   2014-04-29
Tak bada się ewolucję inteligencji u zwierząt   Yong   2014-05-02
Fantastyczna mimikra tropikalnego pnącza   Coyne   2014-05-03
Dlaczego większość zasobównie wyczerpuje się   Ridley   2014-05-04
Pomidory tworzą pestycydy z zapachu swoich sąsiadów   Yong   2014-05-07
Potrawy z pasożytów   Zimmer   2014-05-08
Technologia jest często matką nauki, a nie odwrotnie   Ridley   2014-05-09
Montezuma i jego flirty   Coyne   2014-05-11
Insekt dziedziczy mikroby z plemnika taty   Yong   2014-05-12
Polowanie na nietoperze   Naskręcki   2014-05-14
Zmień swoje geny przez zmianę swojego życia   Coyne   2014-05-15
Obrona śmieciowego DNA   Zimmer   2014-05-17
Gdzie są badania zwierzęcych wagin?   Yong   2014-05-20
Niemal ssaki   Naskręcki   2014-05-21
Zobaczyć jak splątane są gałęzie drzewa   Zimmer   2014-05-23
Dlaczego ramiona ośmiornicy nie plączą się   Yong   2014-05-24
Niezwykły pasikonik szklany   Naskręcki   2014-05-27
Wąż zgubiony i ponownie odnaleziony   Mayer   2014-05-28
Niespodziewani krewni mamutaków   Yong   2014-05-30
Trochę lepszy  świat   Ridley   2014-05-31
Tam, gdzie są ptaki   Mayer   2014-06-01
Ewolucja, ptaki i kwiaty   Coyne   2014-06-02
Jestem spełniony   Naskręcki   2014-06-04

« Poprzednia strona  Następna strona »
Polecane
artykuły

Lekarze bez Granic


Wojna w Ukrainie


Krytycy Izraela


Walka z malarią


Przedwyborcza kampania


Nowy ateizm


Rzeczywiste łamanie


Jest lepiej


Aburd


Rasy - konstrukt


Zielone energie


Zmiana klimatu


Pogrzebać złudzenia Oslo


Kilka poważnych...


Przeciwko autentyczności


Nowy ateizm


Lomborg


„Choroba” przywrócona przez Putina


„Przebudzeni”


Pod sztandarem


Wielki przekret


Łamanie praw człowieka


Jason Hill


Dlaczego BIden


Korzenie kryzysu energetycznego



Obietnica



Pytanie bez odpowiedzi



Bohaterzy chińskiego narodu



Naukowcy Unii Europejskiej



Teoria Rasy



Przekupieni



Heretycki impuls



Nie klanial



Cervantes



Wojaki Chrystusa


Listy z naszego sadu
Redaktor naczelny:   Hili
Webmaster:   Andrzej Koraszewski
Współpracownicy:   Jacek, , Małgorzata, Andrzej, Henryk